Mehmet Emin Resulzade Sözleri

Şûra’nın başkanlığına gıyabında Müsavat Partisi lideri M. E. Resulzade seçildi. Mehmed Emin Resulzade o sırada sulh konferansı için Batum’da bulunuyordu. H. Agayev ve M. Seyidov başkan yardımcılığı görevine getirildiler. Dokuz kişiden oluşan “icra heyeti”nin başkanlığına ise Fethali Han Hoyski tayin edildi. Çok partili, diğer bir ifadeyle koalisyon tabanında şekillenen icra heyetine dönemin Müsavat, Himmet, İttihad partilerinden39 ve Müslüman Sosyalist Bloku’ndan farklı üyeler seçildi.

Millet adına egemenlik hakkını kullanmaya yetkili sayılan Millî Şûra, bir gün sonra Tiflis’te yaptığı ilk toplantısının ardından, 28 Mayıs 1918 tarihinde Azerbaycan Halk Cumhuriyeti’nin
(AHC) bağımsızlığını ilan etti.40

Hasan Bey Agayev’in başkanlığında 26 üyenin katılımıyla gerçekleşen Millî Şûra’nın sözü geçen toplantısı, devletin bağımsızlığını İstiklâl Beyannamesi adı verilen bir belge ile duyurdu. Beyanname iki kişinin (S. M.Ganiyev ve C. Ahundov ) çekimser oy kullanmasına karşın 24 oyla kabul edildi.41

Bu belge, Hasan Bey Agayev, Fethali Han Hoyski, Nasib Bey Yusufbeyli, Camo Bey
Hacinski, Şefî Bey Rüstembeyov, Neriman Bey Nerimanov, Cavad Bey Malik Yeganov
ve Mustafa Mahmudov tarafından imzalanmıştır. 42

İstiklâl Beyannamesi “giriş” ve 6 maddeden oluşmaktadır. Metnin orijinaline
büyük ölçüde sadık kalarak İstiklâl Beyannamesinin metnini şu şekilde ifade edebiliriz:

“Büyük Rusya inkilâbının cereyanıyla devlet vücudunun ayrı ayrı hisselere ayrılması
Zakafkasya’nın [Transkafkasya] Rus orduları tarafından terkini mevcut bir vaziyyet-i siyâsiyye hâsıl oldu. Kendi kuvâ-yı mahsûsalarına terk olunan Zakafkasya milletleri mukadderatının idaresini bizzat kendi ellerine alarak Zakafkasya Koşma Halk Cumhuriyyetini tesis ettiler. Vakâyi siyâsiyyenin inkişaf etmesi üzerine Gürcü milleti Zakafkasya Koşma Halk Cumhuriyyeti cüzünden çıkıp da müstakil Gürcü Halk Cumhuriyyeti tesisini salâh gördü. Rusya ile Osmanlı İmparatorluğu arasında zuhur eden muhârebenin tesviyesi yüzünden hâsıl olan vaz‘iyyeti hâzıreyi siyâsiyye ve memleket dâhilinde bulunan misilsiz anarşi Cenub-i Şark-î Zakafkasya’dan ibaret bulunan Azerbaycan’a dahi bulunduğu hâricî ve dâhilî müşkülâttan çıkmak için husûsî bir devlet teşkîlâtı kurmak lüzumunu telkin ediyor. 

Buna binâen ârâ-yi umûmiyye ile intihab olunan Azerbaycan Şûrâ-yi Millîyeyi
İslamiyyesi bütün cemâate ilan ediyor ki;

I. Bugünden itibaren Azerbaycan halkı hâkimiyet hakkına malik olduğu gibi, Cenub-i
Şarkî Zakafkazya’dan ibaret olan Azerbaycan dahi kâmilu’l-hukuk, müstakil bir devlettir.
II. Müstakil Azerbaycan Devletinin şekl-i idâresi halk cumhuriyeti olarak takarrür ediyor.
III. Azerbaycan Halk Cumhuriyeti bütün milletler ve bilhâssa hemcivar olduğu millet ve
devletlerle münâsebet-i-hasene tesisine azmediyor.
IV. Azerbaycan Halk Cumhuriyyeti millet, mezhep, sınıf, silk ve cins farkı gözetmeden
kalemrevinde [hükmü altında] yaşayan bütün vatandaşlarına hukuk-i siyâsiyye ve vataniyye temin eyler.
V. Azerbaycan Halk Cumhuriyyeti arazisi dâhilinde yaşayan bilcümle milletlere
serbestâne inkişafları için geniş meydan bırakır.
VI. Meclis-i Müessisân toplanıncaya kadar, Azerbaycan idaresinin başında ârâ-yi
umûmiye ile intihap olunmuş Şûrâ-yı Millî ve Şûrâ-yı Millîye karşı mesul hükumet-i muvakkate durur.”

Kaynak. https://acikbilim.yok.gov.tr/bitstream/handle/20.500.12812/95988/yokAcikBilim_10145716.pdf?sequence=-1