Beşli Küresel Bloklar

16/03/2024

386

*****************

Beş Kıta.

Beş Ülke.

Beş Blok.

Beş Deniz

Beş Yön

*****************

BM5:

ABD. İngiltere. Fransa Rusya. Çin.

BM5 topluluğunda üç batı ülkesi yer alırken doğudan iki ülke tabloda gözükmektedir.

Beş Göz:

Kanada. Amerika. İngiltere. Avustralya. Yeni Zelanda

Anglosakson dünya dünyayı Beşgöz sistemi üzerinden izlemektedir. İngilizce konuşulan beş ülkede kurulan bir sistem üzerinden Amerika Birleşik Devletleri, Kanada, İngiltere, Avustralya ve Yeni Zelanda üç kıtada tüm dünyayı eşzamanlı izleme sistemini çalıştırmaktadırlar. Anglosakson dünyanın ikinci Dünya Savaşı sonrasında 1943’ten itibaren İngiliz dilinde beş ülkenin ortaklaşa haberleşme sistemini kurması enteresan bir gelişmedir.

Şangay 5’lisi:

Çin. Rusya. Kazakistan. Kırgızistan. Tacikistan

Şangay Beşlisi: Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) (İngilizce: Shanghai Cooperation Organisation, SCO) veya bilinen adlarıyla Şanghay Beşlisi ve Şanghay Paktı, Çin, Rusya, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan’ın 1996 yılında oluşturdukları uluslararası bir örgüt. 2001 yılında Özbekistan’ın katılımıyla üye sayısını altıya çıkarttı.

9 Haziran 2017’de Astana’da gerçekleştiren zirvede Hindistan ve Pakistan’ın örgüte katılması ile üye sayısı sekize çıktı. Gözlemci statüsünde olan İran’ın 17 Eylül 2021’de Şanghay İşbirliği Örgütüne tam üye olarak kabul edilmesi ile üye sayısı dokuza çıktı.

Şanghay Beşlisi topluluğundaki ülkelerin tamamı Asya ülkeleridir, Türkistan ülkelerinden üç ülke, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, BRICS ülkelerinden Çin, Rusya, Hindistan da grup içerisinde yer almaktadırlar.

BRICS:

Brezilya. Rusya. Hindistan. Çin. Güney Afrika

İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra beş Anglo Sakson ülkesi arasındaki Beş Göz Topluluğu’nun yanı sıra 21. yüzyılın başlarında 2009 yılında BRIC topluluğu oluşturulmuştur. Topluluk daha sonra Güney Afrika’nın katılımı ile olarak ilk genişlemesini yapmış ve ardından 1 Ocak 2024 tarihinde Mısır, Güney Afrika, İran, Birleşik Arap Emirlikleri topluluğa dahil olmuşlardır.

Böylece topluluk Güney Amerika, Afrika ve Asya kıtalarından müteşekkil bir kuzey güney ortaklığıdır. Doğu batı tarzındaki gruplaşma terk edilmiştir. Türkiye, BRICS topluluğuna dahil değildir.

BM5 ve Beş Göz toplulukları statükolarını korur iken Avrupa Birliği ve NATO genişleme süreçlerini devam etmektedir. Batı, Atlantik boyutundaki izolasyonunda ısrarcıdır. Çatışmacı yaklaşım tarzı izlenerek Kuzey Buz Denizi, Baltık Denizi, Karadeniz‘de genişlemeler hedef alınmaktadır.

Gerçek genişleme ise küresel çapta organizasyon olan BRICS topluluğunda kademe kademe devam etmektedir. Topluluk kuzey güney ekseninde üç kıtada yer alırken ağırlık Asya ve Afrika kıtalarındadır.

Batı ise sadece Avrupa kıtasında ve ağırlıklı olarak NATO bağlamında genişleme süreçlerini takip etmektedir. BRICS Topluluğunda Avrupa ve Amerika yer almamaktadır.

Batı kendisini hem Kuzey (Rusya) hem de Güney’den izole ederken, Doğu ise her iki yöne (Kuzey ve Güney) doğru da genişlemektedir.

BM5 topluluğunda ABD, İngiltere ve Fransa Batı’yı temsilen yer almaktadırlar ve veto yetkisine haiz olmak, batının hegemonyasını sürdürebilmesi için gerekli görülmektedir ve ötesine de yani küresel düzlemde barış ve birleşme girişimlerine de, kıtalararası işbirliklerine de ihtiyaç ve gerek duyulmamaktadır. Bu batıyı anlamak açısından önemli bir gözlemdir.

Batıya alternatif beşli gruplaşmalar Şanghay Beşlisi, BRICS şeklinde 20. yüzyıl sonlarından itibaren ortaya çıkmaya başlarken, Türkiye’nin bu gruplaşmaların içerisinde yer almaması, Türkiye’nin geleneksel fonksiyonu olarak gözüken kıtaları birleştirme fonksiyonuna yabancılaştığını göstermektedir.

Latin Amerika, Asya, Afrika’daki alternatif grupların içerisinde yer almayan Türkiye, sadece Türk Devletler Topluluğu kapsamındaki grupta yer almaktadır. Grup içerisinde Türkistan ülkeleri, Avrupa’yı temsilen Macaristan ve Akdeniz’i temsilen KKTC yer almaktadır.

	KITALAR 5
	Avrupa	Asya-Pasifik	K. Amer	G.Amer	Afrika	Toplam
Ülkeler

ABD			x
İngiltere	x
Fransa	x
Rusya		x
Çin		x
Kanada			x
Avustralya		x
Y. Zelanda		x
Brezilya				x
Hindistan		x
G.Afrika					x
Kazakistan		x
Kırgızistan		x
Tacikistan		x
Pakistan		x
İran		x
Mısır					x
Birleşik Arap Emirlikleri					x
	2	10	2	1	3


GRUPLAR 5
BM5	2	2	1			5
Beş Göz	1	2	2			5
BRICS		6		1	2	9
Şangay 5		9				9
BAB-5 Deniz

Beş Deniz- Büyük Akdeniz Birliği

Beş deniz- Büyük Akdeniz Birliği olarak önerdiğimiz proje aslında Türkiye, Türkistan ve Akdeniz merkezli olarak burada bahis konusu edilen beş kıtaya da çıkış sağlayan bir platformdur. Hazar denizi üzerinden Asya kıtasına, Karadeniz üzerinden Asya ve Avrupa kıtalarına, Akdeniz üzerinden Avrupa, Afrika, Asya-Pasifik kıtalarına, Kızıldeniz üzerinden Afrika ve Asya Pasifik kıtalarına, Basra Körfezi üzerinden ise Afrika ve Asya-Pasifik kıtalarına çıkış söz konusudur.

Böylece, önerdiğimiz Beş Deniz Birliği, diğer birliklerden daha verimli bir organizasyon olabilecektir, çünkü tüm kıtalara erişim söz konusudur. Bunun nedeni de beş deniz bölgesinin, dünyanın merkez bölgesi olmasıdır. Dünya ticaretinin büyük bir çoğunluğu bu bölgedeki limanlar üzerinden gerçekleşmektedir.

Türkiye bu konuda eğer bir inisiyatif almak durumunda olabilirse 21.yüzyılda da hızlanan küreselleşme olgusundan maksimum faydalar sağlama durumunda olabilecektir.

Türkiye’nin, önerdiğimiz Büyük Akdeniz Havzası Birliği inisiyatifi neticesinde beş kıtaya ve pusulanın beş yönüne de (Ak, Kara, Kızıl, Sarı, Gök) de açılım sağlanacaktır.

Batı‘nın hegemonyacı ve çatışmacı zihniyeti Beş Deniz bölgesinin üretebileceği sinerjilerin farkında olarak Akdeniz havzası bölgesini, Orta Doğu olarak kirli bir sözlük ile adlandırmaktadır. Bu algının yıkılması açısından da sözlüğümüzden Orta Doğu kavramının çıkartılıp, yerine Büyük Akdeniz Havzası kavramının yerleştirilmesi stratejik bir açılım sağlayacaktır.