Temel yapısal SORUNLAR, Tarık Çelenk

22/07/2024

164

******************************************

DÖNÜŞTÜRÜLEMEYEN KÖYLÜLÜK

GÖRGÜSÜZLÜK

ÖĞRETİM VE EĞİTİM SORUNU

EPİSTEMİK TUZAK

ADALET

DEVLET AKLI

******************************************

DÖNÜŞTÜRÜLEMEYEN KÖYLÜLÜK

Osmanlı ordusunun ve tarımının ciddi yükünü hep taşıyan Anadolu
Gelişmemiş bir tarım toplumunun dünyaya ufki bakması beklenemezdi.
Gayrimüslim komşularımızın Anadolu’dan acı tasfiyesi belki bazı güvenlik endişelerini giderse de kültür, sanat, ticaret ve ötekine hoşgörü anlayışında büyük boşluklar doğurdu.
Kasaba sağcılığının gerekçesini de bu durum teşkil etti. Dönüşemeyen köylülük bu mirası yağma ve talan dışında pek değerlendiremedi.
Balkan ve Kafkas savaşları ve bugüne yönelik de hiç duramayan iç ve dış göç farklı bir taşra ve yağma kültürü oluşturdu. Siyaset bunun üzerinden yürüdü. Buna ilişkin Kâzım Karabekir’in, 29 Ekim 1938’de günlüğüne düştüğü “Akşam ailece Kadıköy ve Üsküdar’a gittik. Seviye günden güne düşüyor. Hele Üsküdar Sahili’nde oturacak insanca bir yer yok. Halk köyden veya muhaceretten gelmiş gibi…” notu güzel bir örnektir.

GÖRGÜSÜZLÜK

Söz konusu taşralı zihniyetin hep var olması toplumsal ve siyasal hayatta “görgüsüzlük sorununu” hep yanında taşımıştır.
Görgüsüzlük sorunu ülkenin sermaye birikiminin kültür, eleştirel düşünce ve sanat alanına yansımasını engellemiştir.
Siyaseten ve ekonomi de genelde kamu yağmasıyla güçlenen görgüsüz aktörler vasatın altında bir zihniyeti ve toplumsal dönüşümü tetiklemişlerdir.
Osmanlı reformları ve cumhuriyet devrimleri -özellikle sanayi nefise mektepleri, harp okulları, öğretmen okulları, Köy Enstitüleri ve askeri liselerde- Anadolu’nun çocuklarının ihtiyacı olan görgüyü öğretebildi. Bugün seküler burjuvazi ve kısmi gelenekli aristokraside görgü sorunu yoktur.
Ancak güç ve iktidara ulaşan mahallelide her kesimiyle bir görgü sorunu mevcuttur. Görgü sorunu bu kesimde kültürel iktidar ve otoriterlik sorununu da üretmektedir.

ÖĞRETİM VE EĞİTİM SORUNU

Görgüsüzlüğün ısrarının örgütlediği bir diğer sorun ise öğretim ve eğitim sorunumuzdur. Akıl ve zeka özde çok farklı şeylerdir. Öğretim sistemimiz istikrarsızlığı-performansı bir yana tamamen zeka ve ezber odaklıdır. Akıl ve eleştirel bakış tamamen dışlanmıştır.
Zeki-cin gibi esnaf, siyasetçi veya devlet diyebiliyoruz da akıllı esnaf, siyasetçi veya sağduyulu devlet diyememekteyiz.
Zeka yarıştırmalı. Eğitim sistemimizi 2024 YKS sınav istatistikleri oldukça anlatıyor: 12 felsefe sorusundan ortalama doğru cevap oranı 1,9 ve 6 din sorusundan doğru cevap oranı 1,2…
Batı’daki ciddi okulların öncelik hedefi esasta sanat ve spor derken öğrenciye görgüyü yüklemektir.
İkinci hedefi ise nasıl düşüneceğini öğretebilmektir.
Kemalist devrimlerin görgü yönü başarılıydı. Ancak nasıl düşünmeliyiz veya eleştireceğiz zihniyet farkı sorusuna verdiği cevabın taşra sağcılığından pek farkı yoktu. Buna güzel örnek, Şevket Süreyya Aydemir “Suyu Arayan Adam” kitabında, hapishane hatıralarındaki, şapka devriminden önce hasır şapka giyen tutukluyu şapka giydiği için tartaklayan hâkimin, devrimden sonraki ilk duruşmada bu sefer de niçin şapka giymediği için tartaklama sahnesidir.
Osmanlı’nın endüstri devrimini kaçırdığı gibi ne yazık ki cumhuriyetimiz de ikinci yüzyılına girerken yapay zeka-dijital devrimi, kamu hazine yağması hedefli uydurma ideolojiler ve popülist beka tartışmaları ile kaçırmak üzeredir.
Hiç merak etmeyen, eleştirel düşünceye tolerans göstermeyen, müphemliğin siyah-beyaz dünyasında yeri olmayan filozof ve entelektüel çıkartamayan bir toplumun endüstri ve dijital bilimsel devrimlerinin ne olduğunu idrak etmesi beklenmemeli.

EPİSTEMİK TUZAK

Din ve bilim ikilemine esnafça al-sat yaklaşımı, göçebelik ve taşralılıktan kaynaklanan bilişsel çelişkiye-cognitive dissonanace (bilişsel çelişki) veya kendi kendimize kurduğumuz bir epistemik tuzağa bizleri çekmiştir.

ADALET

Ülkenin bir diğer temel sorunu tabii ki adalettir. Ülkemizde yazılı olmayan bir sözlü kültürün varlığı, “sen bana güvenmiyor musun abi” mantığı, hesap sorulmasının-verilmesinin bir utanç olarak algılanması, güçlerin karşılıklı sınırlanamaması adalet ve refah sorununun özünü teşkil etmekte. Batı’da hâkim ve savcılar bir hayat mekanizması deneyiminden sonra öğretime alınırken bizde ise doğrudan devam zorunluluğu olmayan fakültelerde sosyalleşemeden mekanizmanın içinde deneyimsiz aktörlere büyük sorumlulukların verilmektedir.
Ortak bir aidiyetin siyasilerce kişisel ikbal hırslarıyla tarihe ve ülkeye karşı sorumsuzca tahrip edilmesi, sürekli ötekileştirilenlerin arttırılması da kaygılandıran temel sorunlarımızdan biridir.

DEVLET AKLI

Post emperyal travmayı hâlâ atlatamamış bürokrasimiz ve kaygılı kurucu unsurlarımız sorunlara karşı yok et ve ertele dışında sağduyu ve akla dayanan çözümler üretememektedirler. Denetlenebilir bir sağduyulu derin devlet aklının inşasına acil ihtiyaç vardır. Bu emekli ve suça bulaşmış unsurlarla değil ancak milletin vicdanı ve sağduyusuyla inşa edilebilecek bir şeydir. Eşiğinde bulunduğumuz üçlü kriz yani devlet-kurumlar, değerler ve vasatlık krizi acil siyasi çözüm beklemektedir.
Kurumların, değerlerin işlemediği ve vasat altılığın hâkim olduğu bir sistem, Dr. Selçuk Şirin’in dediği gibi ne depreme ne orman yangınlarına ve ne de sığınmacı sorununa bir çözüm üretebilecektir.
Türkiye’nin ihyası mümkün müdür? Evet mümkündür ancak yürürlükteki mevzuat ve aktörler buna ikna edilmiş seçmen desteği ile müsaade etmemektedirler.

Kaynak: https://medyascope.tv/2024/07/20/tarik-celenk-yazdi-turkiyenin-ihyasi-mumkun-mu-ii/