Asya Su Jeopolitiğimiz

16/01/2025

15

Harita: Bozkır ve Su Kuşağı (sarı bant)

*********************

Kuzey Stepleri Su Kuşağı
Türkistan Su Kuşağı
Güney Sibirya Su Kuşağı

********************

Asya Tipi Üretim Tarzı ATÜT vb. tarzlarda sağlı sollu ideolojik boş söylemlerde bulunanlar Asya Türk Su Jeopolitiğinden bihaber olmaya devam ediyorlar. Teo (siyasal islam) ile Jeo (coğrafya) çelişkisini aşamıyoruz. Halbuki Türk Jeopolitiği kıtaların tecrübe ve ayak izlerine sahip olduğundan ötürü, küresel mahiyettedir.

Kuzey Stepleri Su Kuşağı

Hazar Denizi, Karadeniz ve Nehir Havzaları: İdil (Volga), Dinyeper, Don, Dinyester. Astrahan. Kazan.

Türkistan coğrafyasında denizlere kıyıdaşlık söz konusu değildir, sular ve göllerden oluşan bu coğrafyada denize ilk çıkış ise Hazar denizi (Gökçe Deniz) üzerinden olmuştur ki burası da bir iç denizdir, fakat Hazar civarında yer alan İdil (Volga) nehri ve Karadeniz’in kuzeyindeki Don, Dinyeper, Dinyester nehirleri üzerinden Türkler Kazan kentini de içine alan steplere, kuzeye doğru ulaşmışlardır ve İdil üzerinde sürekli gemilerle insan ve mal taşımacılığı yapmışlardır. Nihayetinde, Karadeniz ve ardından Akdeniz’e, Kızıldeniz’e ve Basra Körfezi’ne de ulaşılmıştır.

Volga (İdil) Nehri; Volga Nehri, Avrupa kıtasının en uzun nehridir. Batı
Rusya’nın ana su yolu ve Rus tarihinin beşiği konumundadır. Uzunluğu yaklaşık 3.530
km olup, havza alanı 1.360.000 km2’dir. Hazar Denizi’ne dökülmektedir. 2.000 mil
boyunca navigasyona açık olan Volga ve 70’den fazla kolu ile Rusya’da iç
bölgelerdeki yüklerin yarısından fazlasını ve Rus iç su yollarını kullanan yolcuların da
neredeyse yarısını taşımaktadır. Taşınan yükler arasında inşaat malzemeleri ve
hammaddeler, toplam yüklerin yaklaşık %80’ini oluşturmaktadır. Diğer kargolar
arasında petrol ve petrol ürünleri, kömür, gıda maddeleri, tuz, traktörler ve tarım
makineleri, otomobiller, kimyasal aparatlar ve gübreler bulunmaktadır.

Constantine Tikhatsky, “Volga River”, Çevrimiçi) https://www.britannica.com/place/Volga-River 25.12.2018

Karadeniz Kuzeyinde İdil Boyu Türk Şehirleri ve Denizcilik

Ticaretin önemli kısmı Karadeniz ve Hazar Denizine dökülen büyük nehirler vasıtasıyla yapıldı. Bu nehirler Avrupa’nın iç bölgelerine kadar uzamaktaydı ve yüzdürülen gemiler vasıtasıyla ticari mallar Avrupa ile Asya arasında dolaşmaya başlamıştı. Bu cümleden olarak, Hazar Denizi ile İtil şehri arasında devamlı ticaret gemileri işlemekteydi. Önemli bir ticaret şehri olması sebebiyle İtil’de çeşitli milletlerden insanlar yaşamaktaydı. Kaynakların belirttiğine göre, Hazarların kayıkları vardı ve bunlar İtil şehrinin yukarı tarafından gelen ve buralarda İtil Nehrine karışan Burtas Nehri’nde işlerlerdi.

Bulgar diyarından doğan bu nehir üzerinde Hazarlara bağlı yerleşik Türk toplulukları yaşamaktaydı. Bunların yerleşme merkezleri Hazar ülkesi ile Bulgar ülkesi arasında bulunuyordu. İtil nehrinde Bulgar, Hazar ve Burtas ülkeleri arasında mekik dokuyan gemilere her zaman tesadüf ediliyordu. Bu gemilerden bazıları Bulgar tüccarları tarafından dağların doruklarından kesilip getirilen karları yükleyerek 40 günlük bir yolculuktan sonra Saksın’dan Bulgar şehrine götürmekteydiler.

Bu karlar orada depolanmakta ve sıcak yaz ayları boyunca serinlemek isteyen halka satılmaktaydı. Arkeolojik kazılarda elde edilen buluntularda İtil Bulgarlarına ait çok sayıda olta bulunmuş olup, bu durum balık avcılığının çok revaçta olduğunu göstermektedir.

Olta balıkçılığının yanında muhtemelen teknelerle daha büyük ölçekli balık avlanmakta, bunların ihtiyaç fazlası ise gemilerle başka yerlere götürülerek satılmakta idi.

İtil Nehri aynı isimli Hazar başkentinde iki kısma ayrılmakta ve bunların ayrıldığı yerde bir ada bulunmaktaydı. Hakanın sarayı bu adadaydı ve ada ile şehir arasındaki bağlantı gemilerin yan yana konulmasıyla kurulan köprü vasıtasıyla yapılmaktaydı. İtil halkı, yaklaşık 20 fersah uzakta bulunan tarlalarından elde ettikleri mahsulün bir kısmını gemilere yükleyerek, nehir yoluyla şehirlerine taşırlardı. Bu şehrin dört kapısı vardı ve bunlardan nehir tarafına açılan kapıdan bir çok gemilerin bağlı bulunduğu rıhtıma inilmekteydi.

İtil’in dışında diğer önemli şehirleri deniz kıyısında kurulmuş çarşıları ve tüccarları ile güzel bir liman olan Semender ile yine bir nehir kıyısında kurulmuş bulunan Saksın idi. Bu son şehir oldukça büyük, nüfus itibarıyla kalabalık idi ve çok sayıda yabancı tüccarlar burada yaşamaktaydı. Nehirden balık avlanmakta ve bunun ticareti yapılmaktaydı.

İtil şehri tüccarları Hazar Denizinden gemilerle İran’daki Cürcan ve diğer sahil şehirlerine gider gelirlerdi. Bunlar İtil Nehrinde hafif gemilerle yolculuk yaparlardı. Bu nehir yoluyla İtil Bulgarlarının şehirlerine, buradan da batıya doğru ilerleyerek Karadeniz’e ulaşırlardı.

Hazar devletinin gelirlerinin ve zenginliğinin kaynağının önemli bir kısmını denizden yapılan ticaretten alınan vergiler oluşturmaktaydı. Bulgar hükümdarları, ülkelerine gelen Hazarlara ait ticaret gemilerindeki mallardan % 10 nispetinde vergi alırlardı.
Bizans topraklarından yola çıkan tacirler Hazar Devletinin bir şehri olan Hamlic’e gelerek buradan gemilerle Hazar Denizinin güney-doğusundaki Cürcan’a geçerlerdi. Bu da gösteriyor ki, bu şehir Hazar ülkesini denizden İran dünyasına, oradan da Türkistan’a bağlamakta idi.

İtil Nehrinin iki yakası boyunca uzayan kıyı şeridinde İtil Bulgarlarına ait şehirler vardı ve Müslüman tüccarlar gemileriyle bu şehirlere gelip ticaret yaparlardı. Bu tüccarlardan % 10 vergi alınmaktaydı. İtil Bulgarlarına bağlı Başgırtların ülkesinin hemen yanında Sukan denilen nehrin kıyısında Nemcan isimli bir Türk şehri vardı. Bu şehrin yakınlarında büyük bir bakır madeni bulunmaktaydı ve burada binden fazla işçi çalışıyordu. Çıkarılan maden cevherleri Harezm’e, Şaş’a ve komşu Oğuzların ülkelerine ihraç edilmekteydi. Ayrıca nehirde yaşayan çeşitli cinslerde balıklar avlanılır, bunlardan ihtiyaç fazlası olanlar tuzlanarak gemilerle Hazar Denizi kıyısındaki İtil ve diğer şehirlerde satılır, kazanılan paralarla damal alınırdı. X. yüzyıl ortalarında Bulgar şehri küçük olmakla birlikte oldukça tanınmış bir şehirdi ve komşu ülkelerin iskelesi idi.

İdil boyu (Volga) Kıyısındaki Şehirler

Avrupa’nın en uzun nehri olan Volga, Rusya’nın kalbinden akar ve kıyılarında birçok tarihi ve kültürel öneme sahip şehir barındırır. Bu şehirler, Volga’nın verdiği bereketle büyümüş ve kendine özgü kimlikleriyle öne çıkmışlardır.

1. Nijni Novgorod:
Rusya’nın eski başkentlerinden biri: Nijni Novgorod, tarih boyunca önemli bir ticaret merkezi olmuştur.
Kremlin ve tarihi merkez: Şehrin kalbinde bulunan Kremlin, Orta Çağ mimarisinin güzel örneklerini sunar.
Volga boyunca uzanan nehir gezintileri: Volga’da yapılan nehir gezileri, şehrin farklı bir perspektifinden görülmesini sağlar.

2. Kazan:
Tataristan’ın başkenti: Kazan, Rusya’nın en büyük Tatar şehirlerinden biridir.
Kültürel zenginlik: Tatar ve Rus kültürlerinin bir araya geldiği Kazan, tarihi camiler, kiliseler ve müzeleriyle dikkat çeker.
Kazan Kremlin: UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer alan Kazan Kremlin, Tatar mimarisinin en güzel örneklerindendir.3. Samara:
Otomotiv sanayinin merkezi: Samara, Rusya’nın önde gelen otomotiv üretim merkezlerinden biridir.
Volga nehri kıyısında keyifli yürüyüşler: Şehrin nehir kıyısı, yürüyüş ve dinlenme için ideal bir mekandır.
Kozmonotlar Alesi: Sovyet uzay programının önemli bir merkezi olan Kozmonotlar Alesi, uzay meraklılarını cezbeder.

4. Saratov:
Volga’nın incisi: Saratov, tarihi binaları, yeşil alanları ve sanatsal atmosferiyle Volga’nın incisi olarak anılır.
Nöel Baba’nın vatanı: Rusya’da Noel Baba’nın yaşadığına inanılan yerlerden biri Saratov’tur.
Volga nehri üzerindeki köprüler: Şehrin siluetini belirleyen köprüler, Volga’nın üzerinde eşsiz manzaralar sunar.

5. Volgograd:
Stalingrad Savaşı’nın sembolü: Volgograd, II. Dünya Savaşı’nın en kanlı savaşlarından biri olan Stalingrad Savaşı’nın geçtiği şehirdir.
Mamayev Kurgan: Şehitler anıtı olan Mamayev Kurgan, savaşın acı hatıralarını yaşatır.
Volga-Don Kanalı: Volgograd, Volga ve Don nehirlerini birleştiren kanal sayesinde önemli bir ulaşım merkezidir.

Diğer Önemli Şehirler:

Astrahan: Volga nehrinin denize döküldüğü noktada yer alan Astrahan, balıkçılık ve havyar üretimiyle ünlüdür.
Yaroslavl: Tarihi merkezinde birçok kilise ve manastır bulunan Yaroslavl, UNESCO Dünya Mirası Listesi’ndedir.
Kostroma: Rusya’nın en eski şehirlerinden biri olan Kostroma, ahşap mimarisiyle dikkat çeker.
Volga Nehri, sadece coğrafi bir özellik değil, aynı zamanda Rusya’nın tarihini, kültürünü ve halkını şekillendiren önemli bir nehirdir. Kıyılarındaki şehirler, bu zengin mirası yaşatan canlı müzeler gibidir.

İdil-Yayık Bölgesindeki Türk Şehirciliği (VIII.Yy.’dan XIII.Yy.’a Kadar) https://www.academia.edu/37168411/%C4%B0dil_Yay%C4%B1k_B%C3%B6lgesindeki_T%C3%BCrk_%C5%9Eehircili%C4%9Fi_pdf?email_work_card=view-paper

İdil (Volga) Nehri kıyılarında Türklerin yaşadığı şehirler

Volga Nehri, tarihi boyunca Türk halklarının yaşadığı önemli bir coğrafyadır. Özellikle Tatarlar, Çuvaşlar ve Başkurtlar gibi Türk halklarının yoğun olarak yaşadığı şehirler bulunmaktadır.

Volga Nehri Kıyılarında Türklerin Yaşadığı Başlıca Şehirler:

Kazan: Tataristan Cumhuriyeti’nin başkenti olan Kazan, Volga Nehri’nin kıyısında yer alır ve Tatar kültürünün en önemli merkezlerinden biridir. Şehirde Tatarca yaygın olarak konuşulur ve zengin bir Tatar kültürel mirası bulunur.
Ulyanovsk: Volga Nehri’nin orta kesiminde yer alan Ulyanovsk, Rusya’nın önemli sanayi ve kültür merkezlerinden biridir. Şehirde Tatar ve Çuvaş azınlıkları yaşamaktadır.
Nizhny Novgorod: Volga Nehri’nin önemli bir liman kenti olan Nizhny Novgorod, tarihi boyunca ticaret yollarının kesiştiği bir nokta olmuştur. Şehirde Tatar ve Mordvin halkları yaşamaktadır.
Astrahan: Volga Nehri’nin Hazar Denizi’ne döküldüğü noktada yer alan Astrahan, tarihi İpek Yolu üzerinde önemli bir merkez olmuştur. Şehirde Tatar, Kazak ve Kalmık halkları yaşamaktadır.
Çeboksary: Çuvaşistan Cumhuriyeti’nin başkenti olan Çeboksary, Volga Nehri’nin kıyısında yer alır ve Çuvaş kültürünün merkezi konumundadır.
Saratov: Volga Nehri’nin orta kesiminde yer alan Saratov, Rusya’nın önemli sanayi şehirlerinden biridir. Şehirde Tatar ve Kazak azınlıkları yaşamaktadır.

Neden Bu Şehirlerde Türkler Yaşıyor?

Tarihi Göçler: Türk halkları, tarih boyunca Asya’dan Avrupa’ya doğru göç etmiş ve Volga Havzası’na yerleşmiştir. Bu göçler, bölgenin kültürel yapısını şekillendirmiştir.
Coğrafi Konum: Volga Nehri, verimli toprakları ve su kaynaklarıyla tarihi boyunca yerleşimlere ev sahipliği yapmıştır. Türk halkları da bu verimli topraklara yerleşerek medeniyetler kurmuştur.
Kültürel ve Dilsel Yakınlık: Volga Havzası’nda yaşayan Türk halkları, ortak bir kültürel ve dilsel geçmişe sahiptir. Bu da bölgedeki Türk kimliğinin korunmasına katkı sağlamıştır.

Volga Nehri Kıyılarındaki Türk Kültürü

Volga Nehri kıyılarındaki Türk kültürleri, zengin bir tarihe ve çeşitliliğe sahiptir. Bu kültürler, mimari, el sanatları, müzik, dans ve mutfak gibi birçok alanda kendisini gösterir. Özellikle Tataristan’da, Türk kültürünün izlerini görmek mümkündür. Kazan’da bulunan Kul Şerif Camii, bu kültürün en önemli simgelerinden biridir.

Dinyeper Nehri: Avrupa’nın 3. uzun nehridir. Yaklaşık 2.200 km uzunluğunda ve 505.000 km2 havza alanına sahiptir. Valday Dağları’ndan doğar, Smolensk’e ulaşır
ve buradan Beyaz Rusya’ya girerek bu ülkenin doğu kısmından Ukrayna’ya ulaşır.
Desna Irmağı ile birleşen nehir, Kiev’e doğru akışına devam eder. Daha sonra
Dinyeper Yaylası’nı bir eğri çizerek seyrine devam eder ve Odessa’nın doğusundan
Karadeniz’e dökülür.131 Dinyeper havzası eski zamanlardan beri yoğun nüfusludur.
Doğu Avrupa halklarının tarihinde, özellikle eski Kiev devletinin kuruluşunda,
merkezi öneme sahipti. Bu su yolu boyunca, 4. ve 6. yüzyıllarda “Varanglılardan
Yunanlara giden bir yol” olarak geliştirilen ve Karadeniz’i Baltık’a bağlayan ve
Slavları hem Akdeniz hem de Baltık halklarına ulaştıran bir nehir yolları sistemi
geliştirilmişti. Nehrin yaklaşık olarak yarısı Ukrayna topraklarından geçmektedir ve
Rusların sembolü haline gelmiş olan Volga Nehri gibi, Dinyeper nehri de Ukrayna
halkının ulusal bir sembolü haline gelmiştir. Yapılan düzenli iyileştirmeler ve
derinleştirme çalışmalarıyla birlikte nehir navigasyona açık şekildedir. Üzerinde
yapılan taşımacılıklarda başlıca yük türleri kömür, cevher, mineral yapı malzemeleri,
kereste ve tahıldır.

“Dinyeper River”, (Çevrimiçi) https://tr.wikipedia.org/wiki/Dinyeper 26.12.2018

Don Nehri: Don Nehri, Rusya’nın Avrupa bölgesinde yer alan önemli bir nehirdir. Nehir, tüm dünyada çalkantılı ve renkli Don Kazaklarının görüntüleriyle ve
suyolunun ekonomik önemini artıran bir dizi büyük ölçekli mühendislik projeleriyle
ilişkilendirilir. Don Nehri, Novomoskovsk kenti yakınlarındaki tepelerden kaynağını
almaktadır. Uzunluğu 1.870 km olan nehir genellikle güney yönünde akarak Azak
Denizi’ne dökülür. Havza alanı 422.000 km2’dir. Batı’da Dinyeper doğuda ise Volga
nehrinin arasında kalmaktadır. 1950’lerin başından beri Don nehrinde yoğun bir
ekonomik gelişme yaşanmaktadır. Bu gelişmenin anahtar rolü Tsimlyansk Baraj
Gölü’nün oluşturulmasıydı. Bu baraj üzerinde önemli hidroelektrik santralleri yer
almakta ve barajdan sulama yapma için yararlanılmaktadır. Don’un navigasyona
uygun su yolu olarak önemi, Volga-Don Gemi Kanalı’nın inşasıyla büyük ölçüde
artmıştır. Don’un gelişmesi, nehir bölgesinde yer alan topluluklara önemli ekonomik
faydalar sağlamıştır ancak bu değişiklikler nehrin ağzında boşaltılan su miktarını
önemli ölçüde azaltmıştır.

Pavel Sergeyevich, Philip Micklin,“Don River”, (Çevrimiçi) https://www.britannica.com/place/DonRiver 25.12.2018

Kaynak: https://nek.istanbul.edu.tr/ekos/TEZ/ET000655.pdf

Türkistan Su Kuşağı

Seyhun, Ceyhun nehirleri ile Aral gölü ve Balkaş gölü .

Maveraünnehir: Daşoğuz. Ürgenç. Semerkant. Duşanbe. Taşkent. Buhara. Bişkek. Almatı. Kızılorda. Kaşgar. Kabul.

Elmar Holenstein, Felsefe Atlası başlıklı o muhteşem kitabında, Nil-Amuderya ( Ceyhun ) arasındaki bölgenin dünya uygarlığının merkezi olduğu tezini işlemektedir.

Güney Sibirya Su Kuşağı

21.Yüzyıl Türk Jeopolitiği: Güney Sibirya Türkistan Su Kuşağı – Arktik Okyanusu (Kuzey Buz Denizi) Etkileşimi

Levent Ağaoğlu – 16/01/20250

Anahtar Kelimeler: Güney Sibirya. Türk Jeopolitiği. Arktik Okyanusu. Su Kuşağı. Altaylar. Güney Sibirya bölgesi tarihin en erken devirlerinden itibaren insanlık için bir cazibe merkezi olmuştur….

Yenisey, İrtiş, Lena, Selenga, Orhun nehirleri ile Baykal gölü