İnovasyon Bilgeliktir

08/06/2024

119

İNOVASYON VE BİLGELİK

İnovasyon bilgeliktir

Ne: Bilgelik
Nerde: Rüyalardaki Hayallerde
Neden: Hayat, İnsanlık
Nasıl: İlham, Hikmet, İrfan, Burhan
Ne zaman: Zamanı geldiğinde
Kim: Bilge

Onları aktif hale getiren bilgeliktir Yani hiçbir madde kendi başına bir iş yapamaz bir Güden olması lazım bir iradenin olması lazım moleküller kendi başına oluşamaz bir düzen içerisinde oluşabilmesi için bir bilgeye ihtiyaç vardır ireye ihtiyaç vardır bir güdene ihtiyaç vardır o bir bilgedir ve bir bilgiye bir aktif hale getirecek bir güce ihtiyaç vardır o güç de doğru yani şimdi siz bir suyun kaldırma kuvvetini bulmakla o kuvveti zaten bulmak değil zaten o vardı siz onu icat etmediniz keşfettiniz Yani sen bir şeyi icat etmek için bir gemiye ihtiyaç vardır ama keşfetmek için bilgelik gerekmez keşfetmek gerekmez ama icat için bilgelik gerekir icat etmek inovasyondur ama orada şüphe acaba bunun altından kazıyın bakayım ne çıkacak buradan Efendim onu öyle bir gayret meşakkatle ama icat için Bilgem gerekir Burhan Burhan biliyorsun delildir İrfan Acaba bunu böyle yapsam ne olur ya şu kuş uçuyor acaba Şu kuşun bunda bir Sezgi vardır ama o sezgiyi siz ilham Burhan Hikmet ile birlikte Yüce hez kılarsan inovasyon ortaya çıkar Unutma ki bilgi bakın bilgi bilim bilgi ve bilim doğrunun peşindedir bak bir doğru Başkadır gerçek Başkadır hakikat başkadır bilim maalesef doğrunun peşinde koşup hak ve hakikatı esir almak teslim almak için gayret eder ama İlim ve bilgelik ise hak ve hakikatin peşindedir hak ve hakikate teslim olmak için gayret eder tekrar edeyim mi yapmaya sorar sa olmaz yani inovasyon bir anlamda icattır

şimdi bakın Tabii ise 1452 yılında 53 yılından 52 yılında doğdu bak adam o zamandan helikopter planı çizmiş bu bir inovasyondur o zaman şeye nedir [Müzik] Beyazıt’a Mektup yazıyorum Fatih’in oğluna ki ben Haliç’e ve boğaza köprü yapayım diyor Kabul etmiyorlar yani Haliç’e köprü çizimleri yapıyor helikopter çizimleri yapıyor kanat çiziyor adam ya kanat denizaltı çiziyor bak

Burada hikmet vardır bakın Hikmet İrfan Burhan İlhan Bunlar farklı şeylerdir bilimde Bunlar olmayabilir şüpheye bakın bilimde şüphe merak ve meşakkat gizlidir rahatlıkla bilip olmaz Bak o da önemli rahat da bilim olmaz bilim ve şefkat gerektirir nasıl ki zenginlik kanaatlık gizlidir bilimde bak bilim de küpe merak gayretten ve meşakkatte gizlidir ama inovasyon bilgelikle bilgelikte gizlidir bilgelik de vücut bulur niye madde pasiftir onu aktif hale getirecek olan bir bilgeye ihtiyaç vardır bilgenin içerisinde de ilmi ile dünlüğü gerekir il bile dünnî il bile dinleyin bakın Vehbi ilimde gerekir

Bakın ilim iki türlüdür bir kesbi ilim ötekisi Vehbi idim tesbihim ilim dediğimiz bu bilgidir işte hani İşte gayrettir şüpheleri meraklı falan ama bir de bir ilim vardır gönlüne doğacak ya gece yattığın zaman da eğer sen hayallerini rüyalarına sokamıyorsan inovasyon yapamazsın o sana bir Sen rüyalarını

Ya ben yazamam Ben yazma özür diliyorum sana 50 defa dedim ki Hadi yaz işte sende Hoca böyle diyor de o zaman Eğer siz hayallerinizi rüyalarınıza sokamıyorsanız siz inovasyon yapamazsınız Sen Yatıp kalkıp rüyalarında hayallerini görmen lazım yani Fatih nasıl ki Fatih’in beşiği İstanbul diye sallandı Adam ne diyor ya İstanbul beni alır Ya da ben İstanbul diyor bu hal İşte budur olay bu onun için onun için de biraz da ve bir yet gerekir

Vehbi ilim gerekir tesbihilimin yanında Vehbi ilim de gerekir Vehbi ilim olması şart değil Hristiyanların da Azizleri vardır Tabii canım Tabii tabii tabii Sezgi diyorlar ya şimdi buna ilham Sezgi mi diyorlar uyduruyorlar bir şeyler ne uyuyorlarsa işte aklında gelen bir şey uyduruyor zaten anlayana anlayana anlayana [Müzik] dır uygun kelimelerdir

bak ben sana bir şey söyleyeyim bak dinle beni dinle bak bakın Kırgızistan’da 1019 yılında doğup da 1090 yılında vefat eden bir adam var Muhammed salahi bak Muhammed sarahsi Diye Bir Alim var Karahanlılar döneminde bak 1019’da doğuyor 1090’da ödüyor bak oranın o Bozkur dediğiniz Bozkır dediğiniz Bozkurt Bozkurt ile Bozkır hem de olmuştur Bozkurt ile Bozkır hem Dem olmuştur yoğrulmuştur bu adam Karahanlar döneminde çok büyük alim Muhammed Sana uyuyor 1090’da ölüyor bu adam devlet başkanı bu adama gıcık alıyor şimdi bu adama gıcık alıyor ve bu adamın bu adamdan daha doğrusu kendi kafalarına göre fetva vermesini istiyor devlet başkanları valiler bu [Müzik] da olmaz diyor Fakat bu devlet başkanı bu adamın bütün kitaplarını yakıyor çok büyük alim sana bakacaksın tabii ki bu adamı zindana atıyorlar biliyor musun bu adama önce bin doksanda ölüyor 81 yaşında da ölüyor adam

Bu adamı sizden atıyorlar talebeleri bu adamın eline alıyorlar öğrencileri İsyan edince talebeler Madem diyorlar sizin bu hocanız çok alimdir Zindandan bir küçük delik açıyorlar devlet Madem alimdir diyor alın bu delikten yani Çok affedersin bir köpek kafasının gireceği açıyorlar Zindandan devlet al diyor Gelin bu zindanın dışında talebeler toplansın bu adam Hoca ise diyor Alim ise diyor imam sarahsi diyor bakalım bak o bozkırda Kırgızİstan Karahanlılar zamanı diyorlar ki Adamın elinde bir tane kuşlar talebelerine oradan ders veriyor ve otuz bir Çiftlik en nefsi diye bir külliyat yazıyor adam 30 bir cilt

Levent bin sene önce o Bozkır var ya o Bozkır dediğin Seni önce otuz bir cilt kitap yazıyor kitabın ismi ne el-meksut el-mepsut ve öğrencilerine su adam kafadan yapılıyor kitaba ha ve bugün ha Bilge işte bugün Hanefi fıkıh’ın ehl-i sünnetin temel kaynağı Elma 31 cilt 2 sene önce bir sene önce Profesör Doktor benim hocam Mustafa Cevat Akşit tarafından tercüme edildi elbet su saraçinin şimdi bu adam mı Alim Bak bu adam Bilge değil de nedir bakın elinde hiçbir kaynak olmadan hiçbir yazılı eser olmadan bugün ki yazdı bu adam o Bozkır dediği yerde adamın cep o kitabı yok Defteri yok mürekkebi yok o su yok Kandili Yok kundili yok şu yok bu su yok işte bu Bunda bir anlamda hem tesbihini var hem Vehbi ilim var İlm ile dünni var yani

Bu bakımdan bu Bozkır ben gittim oraları hep gezdim yani Türklerin ilk Camisi bana Sabun da yapılmıştır Balas Bala sabunda yapılmıştır e o orada 55 metre yüksekliğinde 5 metre Tepesi kırıldık 45 metresi duruyorŞu anda gittim gördüm ben Evet orada Doğu Türkistan’da bu atalarımızın yerin altından su kanallarını kararlarını nasıl yaptıklarını gördüm yani söylüyorum

ya işte bırak yazıyı ben Yok kardeşim bende Ya ben yazmaya üzülüyorum diyorum sana [Müzik] tamam yazamadım yok Bunlar yazmadım hiç yazamam Ah sen söyledin inşallah İnşallah inşallah İnşallah

şimdi orada yağmurun altında bir kurban bayram namazı kıldım yağmurun altında açık havada Hayatımda o kadar huzuru kalple rahmani ilahiyeye kalbimin bağlandığı huzurunu kalpte bir namaz kılmamıştım orada onu hissettim o bozkırda o kokuyu aldım üçü de kurum içinde Doğu Türkistan’da bir cuma namazı kıldım orada aldığım hazzı hiçbir yerde alamadım o turpanda kaçkarda diyorsun ya kokanda kokanda semerkant’ta Selef şu anda bu arada hiva’da bu gençlikte Taşkent’te kıldığım namazlarda veya kıldırdığım namazda kıldırdım oralarda verdiğim manasta Manas Üniversitesi’nde Bişkek’te Hatta kokanda kokanda bir namaz kıldırdım bir namaz kıldırdım o insanların yani beyin cerrahı ameliyat yapıyorum konsültasyon yapıyorum konferans veriyorum ve oradan namaz kılıyorum adam başka çocuklar

Yahu yani Sırdar medresesinde bir sohbet toplantısı yaptım sihirdar medresesinde yani Timur’un mezarındaki nefrit taşının çizgilerinin tarihi nasıl ifşa ettiğini gördüm Timur’un mezarının üzerinde olan tekrar ediyorum bak Timur’un mezarının semerkand’daki mezarına üzerindeki nefret taşının kırık taşının çatlamış nefret taşının üzerinde yeni gördüm onun için o Bozkır deyip geçme beyefendi imam mezarındaki seni duydum daha Odin Nakşibend Hazretlerinin mezarının üzerine yağan yağmurun damlacıklarındaki rahmet kokularını duydum hiva’da bu siyah zemin üzerindeki ay yıldızlı bayrağı dalgalanışını gördüm bahadırhan’ın bahadırhan’ın kulağıma fısıldattıklarını duydum ben yine orada hiva Türk musikisi konservatuarında Ahmet Nesimi [Müzik] icrasını Aişe hatundan dinledi yani Buyur uyuz uyur

Beni konuşturma şimdi kalktım şimdi öyle mi Ulu yaşlı mısın sen aa Yapma ya bu geç ya müthiş bak orada Harezmi ile yapsın yine zaten hibe-i dünyada surlar su içerisinde olan Hatta otelleri bile sürün içerisindedir küçük ir şehirdir yakınında zaten böyle 18-19-20 kilometre mesafesinde Garez yani kararsın diye yazılıyor zaten biliyorsunuz Harezmi sıfırı bulan adamdır sıfırı algoritmayı Algoritma zaten batılılar Harezmi diyemedikleri için Muhammed bir insan Muhammed bin Musa ile arazi Muhammed bin Musa el-karez mi adamın ismi tam odur yani senin akrabandır Biliyorsun …

Prof Dr İsmail Hakkı Aydın

AFORİZMALAR İsmail Hakkı Aydın Bilgelik

Bilgelik, hayretle başlar.
Bunu kazanabilmenin yolu da, hastalarının gözlerini okuyabilen ve kendi gözlerini de hastalarına okutabilen, bilgi, tecrübe ve bilgeliği ile bu dönüşümü başarabilen hekimlerden geçer.
Cahil mutlu, bilge mutsuz…
Görmüş geçirmiş bilgelerden uzaklaştıkça, tecrübe kazanmak için sıfırdan başlıyoruz!
İnsanlar ekseriyetle huzuruna, saadetine, sevdana, aşkına, bilgeliğine, ilmine, sanatına, gücüne, zenginliğine, kuvvetine, kudretine, hikmetine, irfanına, burhanına ve sırrına tahammül edemez, zarar verir ve düşman olurlar. İfşa eyleme!
İrfan için burhan, burhan için ihsan, ihsan için iman, iman için Kur’an, Kur’an için bilge insan…
İrfani, ilhami ve burhani bilgi ruhanidir, ledünnidir. Kaynakçası olmaz!
Kelam için irfan gerek. İrfan için burhan, burhan için ihsan, ihsan için iman, iman için Kur’an, Kur’an için bilge insan…
Kişiliksiz, onursuz, ihtiraslı, ahlaken zayıf ve kararsız liderler ve bilim insanları, dünyanın ve milletlerin kötü durumunun daha da kötüye gitmesine; kararlı ve acımasız olanlar, kaos ve savaşlara; bilge ve cesur olanlar ise her türlü fırtınada rehberlik ederek yol gösterir ve müreffeh hayatın kurtuluşuna vesile olur!
Tedavi ve ameliyat için hazırlanan hastaların gözlerindeki korku, şüphe ve tedirginlik ifadelerinin; ümide, sevince, sevgiye ve itimata dönüşmesi, bağışıklık sistemlerinin güçlü, doktorunun ve cerrahının elinde şifa ararken “ölmeye” de hazır olduklarının ifadesidir! Bunu kazanabilmenin yolu da hastalarının gözlerini okuyabilen ve kendi gözlerini de hastalarına okutabilen; bilgi, tecrübe ve bilgeliğiyle bu dönüşümü başarabilen hekimlerden geçer.
Tokluk gaflet ve cehaletin, açlık rahmet, bilgelik ve faziletin kapısıdır!

Kaynak: Aforizmalar, 2023

Hocamızdan Allah razı olsun. Sayenizde ne güzel şeyler dinledim. İyi ki varsınız. Bizde malesef hocamın işaret ettiği manada inovasyona, inovasyon istiyoruz diye güya enstitüler kuran üniversite yönetimleri “düşman”. Köklerimiz üzerinde inovasyonu düşünelim dediğimizde her türlü engellemeyi yaptılar, halen de yapıyorlar. Bir küçük ekleme keşif de icadın ilk aşaması olabilir. Yani keşif icadı tetikleyebilir. Keşif zihne yeni bir mesele verir, yol ve kapı açabilir. Mehmet Akif Okur

Bilgelik konulu bir kitabı çalışırken aklıma İsmail Hakkı Aydın hocamız geldi, iki kavramın arasındaki bağı nasıl da netleştirdi, aradığım o bağlantı idi. Hoca tam bir beyin fırtınası.

Yabancılaşmış zihinleri köklere döndürmek çok zaman alacak, belli.

………………..

Üç boyutlu zaman, zemin, zihin sistematiğinde kavram içeriklerini irdelemek bizlere perspektif zenginliğini getirmekte, kavramların özleri ile buluşmamızı sağlamaktadır.

Bir teknik olarak inovasyon ve felsefenin başlangıcı olan bilgelik birbirlerinin ayrılmaz parçaları olmalarına rağmen, inovasyon kavramı bilgelikten soyutlanmış, tekil bir kavram olarak yüceltilmeye çalışılmaktadır.

İnovasyon latince kökenli bir kavramdır ve bir tekniktir. Bilgelik ise türkçe kökenli felsefi bir kavramdır.

İnovasyonun temelinde bilim ve bilgelik vardır. Doğa, bilgelik temellidir, sürekli derlediği bilgelikler ise gelecekle ilgili ipuçlarını barındırmaktadır. Doğadan esinlenmemin batı kavramlaştırmasındaki latince kökenli adıdır inovasyon.

Da Vinci’nin de söylediği gibi insanlık doğanın bilgeliğine henüz ulaşabilecek gibi değil. 3,8 milyar yıldır evrilen bir sistem ile çok genç bir tür olan insanı karşılaştırmak zaten çok adil değil. Yine de bu, ondan öğreneceklerimizin ne kadar çok olduğu gerçeğini de yadsımıyor. İnsanlık olarak bize düşen görev kendimizi yok etme sınırına gelmeden gezegene ve üzerindeki diğer arlıklara karşı sorumluluklarımızı yerine getirmek, doğanın işleyişine ters olan her türlü yaklaşımdan ve eylemden kaçınmak ve milyarlarca yıldır kendisini geliştiren “Bilge”ye mümkün olduğunca çok danışmak. Şirketler, verdiğimiz inovasyon örneklerine yenilerini eklemek için çalışanlarını doğayla daha bütünleşik bir noktaya getirmekle yükümlü. Çünkü doğada olmadan doğadan öğrenmemiz çok kolay değil. Bu gerçekten yola çıkarak liderlik gelişiminde doğadan öğrenmeyi benimseyen küresel dev şirketler olduğunu biliyoruz. Belki günlük işimizi yaparken sıkıştığımız bir noktada şu soruyu sorarak başlayabiliriz: Doğa bunu nasıl çözerdi? https://www.academia.edu/19375037/Do%C4%9Fadan_%C3%96%C4%9Frenen_%C4%B0novasyon_Nam_%C4%B1_Di%C4%9Fer_Biyo_taklit

Doğadan esinlenme olgusuna baktığımızda Türklerin bu konuda başı çektiğini görebilmekteyiz. Bilgelik tabirinin etimolojisine baktığımızda kavramın ilahi evrensel düzenin bir yansıması olduğunu, Türklerde bilge kişilerin (Kağanlar, beyler, kolpa saz çalanlar, ozanlar, kamlar) ilahi bilgilere erişebilen kişiler olduklarını görmekteyiz.

Ülkemizde inovasyonun adı çok duyulmaktadır, şirket uygulamalarında eğitimlerinde sürekli inovasyondan bahsedilmektedir, fakat bilgelik kavramı ise çok az kullanılmaktadır. Bu bizi yanıltmasın, gerçek şudur ki inovasyon bilgelik temellidir, tabanlıdır. İnovasyonun temelinde bilgelik yatmaktadır, bilgelik olmadan yapılacak inovasyonlar çok kısa olacaktır.

Zaten inovasyonların kullanım ömrü fazla uzun olmamaktadır, çünkü temelinde bilgelik yatmamaktadır bu tarz inovasyonların. İnovasyonlardaki başarısızlık oranının düşük olması bilgelik ile ilişkisinin kurgulanmamış olmasındandır.

Aslen bilgelik doğa tarafından sürekli değerlenmektedir, milyarlarca yıldan beri doğa bilgelik ile kendini yenilemektedir. Fakat doğadaki bilgilerin insanlara yansıması nadirendir. Çünkü bilgelik akıl, zekâ ve bilginin üzerinde olan ilahi denilebilecek özellikte bir niteliktir. Nadirdir ve kısıtlıdır. Toplumlarda ve devletlerde bilge insanlar az sayıdadırlar, fakat değerleri çok yukarıdadır.

Bilim, doğanın mekanizmalarını, yasalarını çözmeye çalışarak keşifler peşinde koşmaktadır. Bilim ile uğraşanlar da bilgin olarak adlandırılmaktadır dilimizde.

Bilgelik ise doğanın yasalarını bizzat uygulamaktadır, uygulayanlar da bilge olarak adlandırılmaktadır. O yasaları uyguladıklarında da inovasyon yöntemlerine başvurarak, bu sefer doğanın mekanizmalarını insan ve toplum hayatına uyarladıkları zaman ki buna biz inovasyon diyoruz, bilgeler karşımıza mucit olarak çıkmaktadırlar, çünkü bu durumda keşfi birkaç adım daha ileriye götürmüş ve icatlar yapmış olmaktadırlar.

Bilgeler hep doğanın yasalarını izleyenlerdir. Anadolulu (Miletli) Thales, Anaksimenes, Antandros, Nişapur doğumlu (İran) Hacı Bektaşı Veli, Belh (Horasan Afganistan) doğumlu Mevlana, İçAsya kökenli, Henanlı (Çin) Lao Tzu ilk akla gelen örneklerdir. Lao Tzu felsefesini su üzerinden temellendirmiştir. Burada anılan bilgeler Asya’yı küçüğünden büyüğüne bilgelik ile hemzemin kılmışlardır.

Bu manadan baktığımızda Türkler, Asya’daki yaşantıları esnasında binlerce yıl boyunca hep doğayı, yeri, göğü, suları izleyerek, çok zor koşullarda hayatta kalmasını becermişlerdir. Türkler böylece hem bilge vasıflıdırlar, hem de bu bilgelikleri sayesinde inovatif bir hayat tarzı geliştirmişler, üç kıtayı da arşınlamışlardır.

Türk kültür tarihçisi Burhan Oğuz “Türkiye Halkının Kültür Kökenleri” başlıklı 9 cilt eserinde sözkonusu inovasyon teknikleri konusunda binlerce örnekleri belgelendirmiştir. Büyük Asya’da ise ilk akla gelen örnek Doğu Türkistan Turfan’da Türkler yeraltı su kanalları sistemini, Batı Türkistan’da, Harezm, Horasan’da ise su kanallarını geliştirmişlerdir.

Bizim burada göz önünde bulundurmamız, hiç gözardı etmememiz gereken özellik inovasyon konuşulduğu zaman bunun temelinde yeralan bilgeliktir. Türklerin Asya’daki yaşantıları bilgelik ve inovasyon ile son derece ilişkilidir, at sırtında Çin’deki Sarı Nehir’den, Macaristan’daki Tuna nehrine kadar 8000 km yol katetmek bir bilgeliktir ve inovasyon teknikleri (üzengi, pantolon, ok-yay) ile bu yollar aşılmıştır. Bu sayede Türkler, Çin gibi 100 misli kalabalık düşmanları savaşlarda yenmesini bilmişlerdir.

Zamanı geldiğinde de o toprakları terkedip Asya’nın doğusundan batısına gelerek küçük Asya’yı kendilerine yurt yapmalarını anlayabilmekteyiz. Tabii, burada hazin olan gerçek ise Türklerin sonradan yabancılaşarak “icat çıkarma” tarzında kirli bir sözlüğü geliştirerek, bu inovatif özelliklerini yitirmiş olmalarıdır.

Evet, bilgelik Türkçe özgün bir kavram, fakat inovasyon Latinceden tercüme ve uyarlanmış bir sözcüktür. İşin temeli bizlere ait olmasına rağmen bunun uygulama gerektiren özelliği yani inovasyon yabancılaşmış bir terimdir. O halde bizlere düşen hevesle Türk gibi başladığımız işleri yoluna koyarak ve gururlanarak yine Türk gibi bitirmek yolunda çaba sarf etmektir.

Polimat bilim adamlarımızdan, sevgili dostum, birbirlerinden soyutlanmış ilim ve bilimi birleştirmiş, harmanlamış Prof İsmail Hakkı Aydın’ın bu konudaki düşüncelerinin bir özetini ve konuşmamız esnasında kendilerinden aldığımız ilham ile yazdıklarımızı aşağıda iletiyoruz.

Bilim: Bilgin. Merak. Şüphe. Zekâ. Akıl. Gayret. Hayret. Israr. İnat

Bilgelik: Mucit. Burhan. İrfan. Hikmet. Hayal. Rüya. İlahi Sezgi. İlham. İcat

İrfani bilgi daha çok sezgi, keşf ve ilhamla elde edilen bilgidir. Görerek, yaşarak, tadarak veya tecrübeler yoluyla elde edilir. İrfanlı olmak ve irfan sahibi olmak kişilerin bir olguyu anlama, bilme ve güçlü sezgi yetisi diye tanımlanabilir. İrfan sözlükte; çoğu zaman hikmet kavramıyla eş anlamlı kullanılır.

Bu iki kavram, bir tecrübeyi ve aynı zamanda geleneği ifade eder. Bilme, anlama ve kültür olarak tanımlanır. Etimolojik anlamı “bilme, bilgi, özellikle pratik bilgi, usul ve örf bilgisi”dir.

İrfan sahibi olmak ya da irfanlı olmak birbiri ile aynı anlama gelen kullanımlardır. İrfan sahibi olmak kişilerin bir durumu ya da bir olguyu anlama yetisi anlamındadır. Anlama, algılama, bilme ya da sezme duyuları ile yetenekleri gelişmiş kişiler için irfan sahibi denir.

İnovasyon: İnovatör. Keşfedilen bilimsel gerçeklerin icatlar yoluyla bilgelik süzgecinden geçirilerek uygulamaya dönüştürülmesi inovasyonlar yolu ile olmaktadır.

Bilim keşfeder…
Bilgelik icat eder..
İnovasyon, keşif ve icatları yeni ürünlere, yeni uygulamalara dönüştürür. İnovatif düşünce, doğanın bilgeliğinden esinlenir, biyo-taklit yolu ile ürünler ve süreçler geliştirir.

İnovasyonun temelinde bilim ve bilgelik vardır. Doğa, bilgelik temellidir, sürekli derlediği bilgelikler ise gelecekle ilgili ipuçlarını barındırmaktadır.

Hülasa, ilk önce söz ve bilgelik vardır. Son ise hep aynı şekilde tecessüs ve terennüm eder. Sorulan “Son sözünüz”, ressamın son fırça darbeleri, şairin sarsıcı dizeleri, saz âşıklarının tellerinin tınısı, bilgelerin hikmetleridir, zamanları ve zeminleri aşan, zihinlerde hazine olarak bilgelendiren.