Kolonizatör bir Türk Şairi: Ahmed Yesevi

29/11/2023

423

“Yesevi hikmetini bilenler duysun . Duyanlar yapsın, Cevahir madeninden bir parça alsınlar. Özlem duymayanlar duysun. Seher vakti estağfirullah diyenlere” (Divan-ı Hikmet: 121)

Hoca Ahmed Yesevî (Divan-ı Hikmet: 84) “Sevgisizin imanı olmaz ey dostlar…” der.

“ Aşk değerse ruhu yok eder, teni aşka dokunursa kibir nefsini mahveder, Aşk değilse kimse seni tanımaz Hanımefendi, ne yaparsanız yapın aşık edin beni ey Rabbim, aşk pazarı haramdır, orada senden başka sevgililer için savaşmak için ticaret haramdır . Yasak Aşk yoluna girenlere dünya haramdır Ne yaparsan yap beni aşık et ey Rabbim” (Divan-ı Hikmet: 74-75, 137-8)

“ Aşkın sırrını aşıklara anlatsam yetmez, arkadaşlar dağa kafasını vurup aldanırlar Çocukça çocuklar, ev evin içinden geçer Kul Hoca Ahmed dava etmeyin . İşin özüne girmeden toplum içinde “ aşık oldum” diye konuşmayın . gafil olmayın, gafil olan ve hakikati hayır olarak görmeyen arkadaşlar” (Divan-ı Hikmet: 76, 78, 139, 141)

“Hakkın kulları dervişlerdir, hakkı bilenlerdir, Allah’a aşık olanlardır, hak yola girmiş olanlardır, Allah diyen, Erenler’e uyan ve maldan vefat edenlerdir.” (Divan-ı Hikmet) : 99)

Ahmed Yesevi (1093-1166). (Kazakistan) Şimdi Sayram olarak adlandırılan İsfijab şehrinden Sufi mistik ve şair. Onun kıtalar halindeki şiirleri, o zamana kadar İslam’ı kabul etmemiş kalabalık Türk göçebelerine dua ve tefekkür mesajları veriyordu. Kazakistan’ın güney sınırındaki İsfijap’tan (Sayram) Ahmed Yesevi, Sufilerin lideriydi. Yesevi, şiirin, Sufi mesajının kalbinde yatan derin duyguları uyandırma konusunda düzyazıdan çok daha büyük bir güce sahip olduğunu gösterdi.

1093’te Sayram’da doğan ve 1166’da Hazret-i Türkistan’da (her iki şehir de şimdi Kazakistan’da) ölen Ahmed Yesevi, Türk coğrafyasında mistik tarikatların gelişimi üzerinde güçlü bir etkiye sahip olan bir Türk şairi ve Sufi veya Derviş idi. konuşan dünya. Yesevi, erken dönem Türk lehçelerinden biri olan Çağatay dilinde şiir yazan bilinen en eski Türk şairidir.

Popüler tasavvufun öncüsü oldu ve Türkçe konuşulan bölgelere hızla yayılan ilk Türk tarikatını (Yeseviye) kurdu. Yesevi’nin bölgede çok sayıda talebesi/takipçisi vardı. Şiirleri Orta Asya’da yeni bir mistik halk şiiri türü yarattı ve Attar, Rumi, Hafız (her ikisi de Türkçe biliyordu) ve Yunus Emre gibi birçok Sufi/Derviş şairini etkiledi. Şiir kitabı olan Divan-ı Hikmet (Bilgelik Kitabı) , esas olarak gazellerden ve murabbalardan (dörtlü), Kosmos (birlikte dizilmiş robi’alar) ve münacattan (dualardan) oluşur.

Teozof ve şair. Ahmed-i Yesevî bugün Kazakistan’ın Çimkent’e yedi kilometre uzaklıktaki Sayram denilen yerde doğdu. Doğum tarihi bilinmiyor. 1166-67 yılında Türkistan’ın Yesi kasabasında vefat etti. Yesevî kelimesi “Yeşi’den gelen” anlamına gelir. Hoca Ahmed Yesevî’nin yaşadığı Maveraünnehir’deki Buhara ile Seyhun’un doğusundaki Sayram ve Yesi şehirleri, o doğmadan çok önce İslam sınırları içine alınmıştı. Bu şehirlerin sakinlerinin çoğu İslam inancına sahip Türklerdi. Ancak o dönemde Türklerin büyük bir kısmı henüz İslam’ı kabul etmemişti.

Yeseviliğin yayıldığı Sir-i Derya, İlek ve Fergana bölgelerinde yaşayan Türkler, Mazdeizm, Maniheizm ve Sanavizm gibi farklı inançlara inanıyorlardı. Müslüman ve gayrimüslim Türkler sürekli savaş halindeydi ve aralarında birlik yoktu. Hoca Ahmed Yesevî bu şartlarda doğdu. İslam’ın Türkler arasında yayılmasında önemli rol oynamış ve bu sayede Türkler arasındaki birliğin sağlanmasına büyük katkılarda bulunmuştur.

Son yıllarını inziva yerinde geçirdi. Geçimini sağlamak için tahta kaşık ve tahta kepçeler yaptığı rivayet edilir. Timurlenk, Yesi’deki mezarının üzerine türbesi ve mescidi bulunan bir dini yapı inşa ettirdi. Timurlenk’e, rüyasında Ahmed Yesevî tarafından gelecekteki zaferlerin habercisi verilmiştir. Böylece Yesevî’ye teşekkür etmek için binayı yaptırdı. Türkiye’de 1993 yılı Ahmed Yesevî yılı ilan edildi.

Ahmed Yesevî, İslam tarihinin en seçkin ahlak önderlerinden biridir. Onun ahlak felsefesi nefsin terbiye edilmesi inancı ve anlayışına dayanmaktadır. Yesevî’ye göre insanın nefsini terbiye etmesi, kontrol etmesi, ahlaki zayıflıklarından kurtulması, iradesini güçlendirmesi ve kontrol altında tutması gerekir.

Ahmed Yesevî , İslam’ı yaymak ve insanları tasavvuf istikametinde aydınlatmak amacıyla hece ölçüsüyle “hikmet” adlı şiirler yazmıştır . Şiirleri öğretici nitelikte ve saf Türkçe olduğundan geniş kitleler arasında çok popüler oldu. Şiirleri Divân-ı Hikmet (Hikmet Divanı) adlı kitapta toplandı .

Ahmed Yesevi (1093-1166) bir Türk şairi ve Türk dili konuşulan dünyada Sufi tarikatlarının gelişimi üzerinde güçlü bir etkiye sahip olan eski bir mutasavvıftı.

Yesevi, Orta Türkçede şiir yazan bilinen en eski Türk şairidir. Popüler tasavvufun öncülerinden biriydi ve Türkçe konuşulan bölgelerde çok hızlı bir şekilde yayılan ilk Türk Sufi tarikatı olan Yeseviyye veya Yeseviye’yi kurdu. O da mürşidi Yusuf Hamadani gibi Hanefi alimlerindendi.

Ahmed Yesevî, İslam’ın Orta Asya’da yayılması için büyük çaba harcamış ve bölgede çok sayıda talebe yetiştirmiştir. Yesevî’nin şiirleri Orta Asya Türk edebiyatında yeni bir dini halk şiiri türü oluşturmuş ve sonraki ülkelerdeki birçok dini şairi etkilemiştir.

Yesevi, Yaş şehrini Kazak bozkırının en önemli ilim merkezi haline getirdi, ardından 63 yaşında emekli olup tefekkür hayatına yöneldi. Hayatının geri kalanını burada geçireceği bir yer altı hücresi kazdı.

Türk alim Hasan Basri Çantay şunları kaydetti: “Büyük tasavvuf şairi Mevlana’yı Konya’ya getiren bir Selçuklu şahıdır; Bir başka büyük mutasavvıf olan Ahmed Yesevî de Selçuklu döneminde yaşayıp ders vermiştir. Bu iki olağanüstü hocanın etkisi günümüze kadar devam etmiştir.”

KAYNAK: ‘HİKMET KİTABI’ (Divan-i Hikmet), AHMED YESEVİ
İlk Türk Tasavvuf Üstadı Şair Tercüme ve Giriş Paul Smith

Ümit ŞIRACI @UmitSiraci

Kazakistan’da Turkistan’nin ulu ereni Pir Yesevi ocaginda yer alti odalarında asili bir pano Sari Saltuk’tan Hacibektas’a Yesevi ocagi ve kolları. Anadolu Türkmen Alevileri’nin tüm kutsal mekanları haritada yer alıyor..

Twitter Yesevi mesajlarım