Tonyukuk Yazıtı: Metin ve Sözlük

Tonyukuk Seferleri Haritası

 

 BİRİNCİ TAŞ

𐰋𐰃𐰠𐰏𐰀  𐱃𐰆𐰪𐰸𐰸  𐰋𐰤  𐰇𐰔𐰢  𐱃𐰉𐰍𐰲  𐰃𐰠𐰭𐰀  𐰶𐰠𐰦𐰢  𐱅𐰇𐰼𐰚  𐰉𐰆𐰑𐰣  𐱃𐰉𐰍𐰲𐰴𐰀  𐰝𐰇𐰼𐰼  𐰼𐱅𐰃

Bilge  Tonyukuk  Ben  Özüm  Tabgaç  İliŋe  Kılındım  Türk  Bodun  Tabgaçka  Körür  Erti

Bilge Tonyukuk Ben Özüm Tabgaç İline Kılındım (Doğdum). Türk Bodunu (Boyları) Tabgaça Görür (Bağlı) İdi.

1b2

𐱅𐰇𐰼𐰚  𐰉𐰆𐰑𐰣  𐰴𐰣𐰃𐰤  𐰉𐰆𐰞𐰢𐰘𐰤  𐱃𐰉𐰍𐰲𐰑𐰀  𐰑𐰺𐰡𐰃  𐰴𐰣𐰞𐰦𐰃  𐰴𐰣𐰃𐰤  𐰸𐰆𐰑𐰯  𐱃𐰉𐰍𐰲𐰴𐰀  𐰖𐰣𐰀  𐰃𐰲𐰚𐰓𐰃  𐱅𐰭𐰼𐰃  𐰨𐰀  𐱅𐰢𐰾  𐰼𐰨  𐰴𐰣  𐰋𐰼𐱅𐰢

Türk  Bodun  Kanın  Bulmayın  Tabgaçda  Adrıldı  Kanlandı  Kanın  Kodup  Tabgaçka  Yana  İçikdi  Teŋri  Ança  Timiş  Erinç  Kan  Birtim

Türk Bodunu Kağan Bulmayıp Tabgaçdan Ayrıldı. Kağanlandı, Kağanı Koyup Tabgaça Yana (Dönüp) İçikdi (Bağlandı). Tanrı Anca Demiş Erinç (Belli), Kağan Verdim,

1b3

𐰴𐰣𐰭𐰤  𐰸𐰆𐰑𐰯  𐰃𐰲𐰚𐰓𐰭  𐰃𐰲𐰚𐰓𐰭  𐰇𐰲𐰤  𐱅𐰭𐰼𐰃  𐰇𐰠𐱅𐰢𐰾  𐰼𐰨  𐱅𐰇𐰼𐰚  𐰉𐰆𐰑𐰣  𐰇𐰠𐱅𐰃  𐰞𐰴𐰦𐰃  𐰖𐰸  𐰉𐰆𐰡𐰃  𐱅𐰇𐰼𐰚  𐰾𐰃𐰼  𐰉𐰆𐰑𐰣  𐰘𐰼𐰃𐰤𐱅𐰀

Kanıŋın  Kodup  İçikdiŋ  İçikdük  Üçün  Teŋri  Ölütmüş  Erinç  Türk  Bodun  Ölti  Alkındı  Yok  Boldı  Türk  Sir  Bodun  Yirinte

Kağanı Koyup İçikdin, İçikdiğin İçin Tanrı Öldürmüş Erinç (Gerçek) Türk Bodunu Öldü, Alkındı (Eridi), Yok Oldu. Türk Sir Bodunu Yerinde

1b4

𐰉𐰆𐰑  𐰴𐰞𐰢𐰑𐰃  𐰃𐰑𐰀  𐱃𐱁𐰑𐰀  𐰴𐰞𐰢𐰾𐰃  𐰸𐰆𐰉𐰺𐰣𐰯  𐰘𐱅𐰃  𐰘𐰇𐰔  𐰉𐰆𐰡𐰃  𐰚𐰃  𐰇𐰠𐰏𐰃  𐱃𐰞𐰍  𐰼𐱅𐰃  𐰋𐰃𐰼  𐰇𐰠𐰏𐰃  𐰖𐰑𐰍  𐰼𐱅𐰃  𐰘𐱅𐰃  𐰘𐰇𐰔  𐰚𐰃𐰾𐰃𐰏

Bod  Kalmadı  Ida  Taşda  Kalmışı  Kubranıp  Yiti  Yüz  Boldı  İki  Ülügi  Atlıg  Erti  Bir  Ülügi  Yadag  Erti  Yiti  Yüz  Kişig

Bod (Boy) Kalmadı. Uzakta Dışda Kalmışı Kubranıp (Toplanıp) Yedi Yüz Oldu. İki Ülüğü (Bölüğü) Atlı İdi, Bir Ülüğü Yaya İdi. Yedi Yüz Kişiyi

1b5

𐰆𐰑𐰔𐰍𐰢𐰀  𐰆𐰞𐰍𐰃  𐱁𐰑𐰼𐱅𐰃  𐰖𐰍𐰞  𐱅𐰃𐰓𐰃  𐰖𐰍𐰢𐰾𐰃𐰋𐰤𐰼𐱅𐰢  𐰋𐰃𐰠𐰏𐰀  𐱃𐰆𐰪𐰸𐰸  𐰴𐰍𐰣𐰢𐰆𐰶𐰃𐰽𐰖𐰃𐰤  𐱅𐰓𐰢  𐰽𐰴𐰦𐰢  𐱃𐰆𐰺𐰸𐰉𐰆𐰸𐰞𐰃  𐰾𐰢𐰔𐰉𐰆𐰸𐰞𐰃  𐰃𐰺𐰴𐰑𐰀

Uduzugma  Ulugı  Şad Erti  Yagıl  Tidi  Yagmışı Ben Ertim  Bilge  Tonyukuk  Kagan Mu Kısayin  Tidim  Sakındım  Toruk Bukulı  Semiz Bukulı  Irkda

Uduzan (Yöneten) Ulu Şad İdi. Yağıl (Katıl) Dedi, Yağmışı Ben İdim, Bilge Tonyukuk.—- Kağan Mı Kılayım? Dedim, Sakındım (Düşündüm). Doruk (Zayıf) Boğa, Semiz (İri) Boğa Arkaya

1b6

𐰋𐰃𐰠𐰾𐰼  𐰾𐰢𐰔𐰉𐰆𐰸𐰀  𐱃𐰆𐰺𐰸  𐰉𐰆𐰸𐰀  𐱅𐰘𐰤  𐰋𐰃𐰠𐰢𐰔𐰼𐰢𐰾  𐱅𐰘𐰤  𐰨𐰀  𐰾𐰴𐰦𐰢  𐰦𐰀  𐰚𐰃𐰾𐰼𐰀  𐱅𐰭𐰼𐰃  𐰋𐰃𐰠𐰏  𐰋𐰼𐱅𐰝  𐰇𐰲𐰤  𐰇𐰔𐰢  𐰝  𐰴𐰍𐰣  𐰴𐰃𐰽𐰑𐰢  𐰋𐰃𐰠𐰏𐰀  𐱃𐰆𐰪𐰸𐰸  𐰉𐰆𐰖𐰞𐰀  𐰉𐰍𐰀  𐱃𐰺𐰴𐰣

Bölser  Semiz Buka  Toruk  Buka  Tiyin  Bilmez Ermiş  Tiyin  Ança  Sakındım  Anda  Kisre  Teŋri  Bilig  Birtük  Üçün  Özüm  Ök  Kagan  Kısdım  Bilge  Tonyukuk  Boyla  Baga  Tarkan

Bölse (Tepse), Semiz Boğa, Doruk Boğa Diye Bilinmez İmiş Diye Anca (Öyle) Sakındım (Düşündüm). Anda (Ondan) Kisre (Sonra) Tanrı Bilgi Verdiği İçin, Özüm Ök (Kendim) Kağan Kıldım. Bilge Tonyukuk, Boyla Bağa Tarkan

1b7

𐰋𐰃𐰼𐰠𐰀  𐰃𐰠𐱅𐰼𐰾  𐰴𐰍𐰣  𐰉𐰆𐰞𐰖𐰣  𐰋𐰼𐰘𐰀  𐱃𐰉𐰍𐰲𐰍  𐰇𐰭𐰼𐰃  𐰴𐰃𐱃𐰪𐰍  𐰖𐰃𐰺𐰖𐰀  𐰆𐰍𐰔𐰍  𐰇𐰚𐰾  𐰝  𐰇𐰠𐰼𐱅𐰃  𐰋𐰠𐰏𐰾𐰃  𐰲𐰉𐰾𐰃  𐰋𐰤  𐰝  𐰼𐱅𐰢  𐰲𐰆𐰍𐰖  𐰴𐰆𐰔𐰃𐰤  𐰴𐰺𐰀  𐰴𐰆𐰢𐰍  𐰆𐰞𐰺𐰆𐰺  𐰼𐱅𐰢𐰔

Birle  İlteriş  Kagan  Bolayın  Biriye  Tabgaçıg  Öŋre  Kıtaynıg  Yırıya  Oguzug  Öküş  Ök  Ölürti  Bilgesi  Çabışı  Ben  Ök  Ertim  Çogay  Kuzın  Kara  Kumug  Olurur  Ertimiz

Birle (İle) İlteriş Kağan Olunca Beride (Güney) Tabgaçı Önde (Doğu) Kıtayı, Yırıda (Kuzey) Oğuz’u Pek Çok Öldürdü. Bilgesi, Çavuşu Ben Ök (Kendim) İdim. Çoğay’ın Kuzeyi’nde Kara Kumug’da Oturur İdik.

1g1

𐰚𐰘𐰚  𐰘𐰃𐰘𐰇  𐱃𐰉𐰽𐰍𐰣  𐰘𐰘𐰇  𐰆𐰞𐰺𐰆𐰺  𐰼𐱅𐰢𐰔  𐰉𐰆𐰑𐰣  𐰉𐰆𐰍𐰔𐰃  𐱃𐰸  𐰼𐱅𐰃  𐰖𐰍𐰢𐰔  𐱅𐰏𐰼𐰀  𐰆𐰲𐰸  𐱅𐰏  𐰼𐱅𐰃  𐰋𐰃𐰔  𐰸𐰏  𐰼𐱅𐰢𐰔  𐰨𐰀  𐰆𐰞𐰺𐰺  𐰼𐰃𐰚𐰠𐰃  𐰆𐰍𐰔𐰑𐰦𐰣  𐰚𐰇𐰼𐰏  𐰚𐰠𐱅𐰃

Kiyik  Yiyü  Tabışgan  Yiyü  Olurur  Ertimiz  Bodun  Boguzı  Tok  Erti  Yagımız  Tegre  Oçuk  Teg  Erti  Biz  İsig  Ertimiz  Ança  Olurur  Erikli  Oguzdındın  Körüg  Kelti

Geyik Yiyip Tavşan Yiyip Oturur İdik. Bodun (Halkın) Boğazı Tok İdi. Yağımız (Düşman) Teğre (Daire / Çevrede) Ocak Dek (Gibi) İdi, Biz Işık (Ateş) İdik. Anca(Öylece) Oturur [İdik]. Erkli Oğuzdan Görüg (Gözcü / Casus) Geldi.

1g2

𐰚𐰇𐰼𐰏  𐰽𐰉𐰃  𐰦𐰍  𐱃𐰆𐰴𐰔  𐰆𐰍𐰔  𐰉𐰆𐰑𐰣  𐰇𐰔𐰀  𐰴𐰍𐰣  𐰆𐰞𐰺𐱃𐰃  𐱅𐰃𐰼  𐱃𐰉𐰍𐰲𐰍𐰺𐰆  𐰸𐰆𐰣𐰃  𐰾𐰭𐰇𐰤𐰏  𐰃𐰑𐰢𐰾  𐰴𐰃𐱃𐰪𐰍𐰺𐰆  𐱃𐰆𐰭𐰺𐰀  𐰾𐰢𐰏  𐰃𐰑𐰢𐰾  𐰽𐰉  𐰨𐰀  𐰔𐰴𐰪𐰀  𐱅𐰇𐰼𐰚  𐰉𐰆𐰑𐰣

Körüg  Sabı  Andag  Tokuz  Oguz  Bodun  Üze  Kagan  Olurtı  Tir  Tabgaçgaru  Konı  Seŋünüg  Idmış  Kıtayngaru  Toŋra  Esimig  Idmış  Sab  Ança  Azkıyna  Türk  Bodun

Görüğün Savı (Sözü) Andag (Şöyle)  Dokuz Oğuz Bodunu Üzerine Kağan Oturdu Der, Tabgaç’a Konı Sengünü (Paşa) İtmiş (Yollamış) , Kıtaya Tongra Esim’i İtmiş, Sav (Söz) Anca (Böyle) Azıcık Türk Bodunu

1g3

𐰖𐰆𐰺𐰃𐰖𐰺  𐰼𐰢𐰾  𐰴𐰍𐰣𐰃  𐰞𐰯  𐰼𐰢𐰾  𐰖𐰍𐰆𐰲𐰃𐰾𐰃  𐰋𐰃𐰠𐰏𐰀  𐰼𐰢𐰾  𐰆𐰞  𐰴𐰃  𐰚𐰃𐰾𐰃  𐰉𐰺  𐰼𐰾𐰼  𐰾𐰃𐰤𐰃  𐱃𐰉𐰍𐰲𐰍  𐰇𐰠𐰇𐰼𐱅𐰲𐰃  𐱅𐰃𐰼  𐰢𐰤  𐰇𐰭𐰼𐰀  𐰶𐰃𐱃𐰪𐰍  𐰇𐰠𐰼𐱅𐰲𐰃  𐱅𐰃𐰼  𐰢𐰤  𐰋𐰃𐰤𐰃  𐰆𐰍𐰔𐰍

Yorıyor  Ermiş  Kaganı  Alp  Ermiş  Ayguçısı  Bilge  Ermiş  Ol  İki  Kişi  Bar  Erser  Sini  Tabgaçıg  Ölürteçi  Tir  Men  Öŋre  Kıtaynıg  Ölürteçi  Tir  Men  Bini  Oguzug

Yürüyor (Sağ / Hayatta) İmiş, Kağanı Alp İmiş, Ayguçısı (Veziri) Bilge İmiş, O İki Kişi Var İse Seni, Tabgaç’ı Öldürecek Der Ben. Önde Kıtayı Öldürecek Der Ben. Beni, Oğuz’u

1g4

𐰇𐰠𐰼𐱅𐰲𐰃𐰚  𐱅𐰃𐰼  𐰢𐰤  𐱃𐰉𐰍𐰲  𐰋𐰼𐰓𐰤  𐰘𐰤  𐱅𐰏  𐰶𐰃𐱃𐰪  𐰇𐰭𐰓𐰤  𐰘𐰤  𐱅𐰏  𐰋𐰤  𐰘𐰃𐰺𐰑𐰦𐰖𐰣  𐱅𐰏𐰘𐰃𐰤  𐱅𐰇𐰼𐰚  𐰾𐰃𐰼  𐰉𐰆𐰑𐰣  𐰘𐰼𐰃𐰤𐱅𐰀  𐰃𐰓𐰃  𐰖𐰆𐰺𐰢𐰔𐰆𐰣  𐰆𐰽𐰺  𐰃𐰓𐰃  𐰖𐰸  𐰶𐰃𐰽𐰞𐰢

Ölürteçik  Tir  Men  Tabgaç  Biridin  Yan  Teg  Kıtayn  Öŋdin  Yan  Teg  Ben  Yırıdındıyan  Tegeyin  Türk  Sir  Bodun  Yirinte  İdi  Yorumazun  Usar  İdi  Yok  Kısalım

Öldürecek Der Ben. Tabgaç Beriden (Güneyden) Yana Değsin (Saldırsın) , Kıtay, Önden (Doğudan) Yana Değsin, Ben Yırıdan (Kuzeyden) Yana Değeyim Türk Sir Bodunu Yerinde (?) Yürümesin Yok Kılalım

1g5

𐱅𐰃𐰼  𐰢𐰤  𐰆𐰞  𐰾𐰉𐰍  𐰾𐰓𐰯  𐱅𐰇𐰤  𐰆𐰑𐰾𐰃𐰴𐰢  𐰚𐰠𐰢𐰓𐰃  𐰚𐰇𐰤𐱅𐰔  𐰆𐰞𐰺𐰽𐰴𐰢  𐰚𐰠𐰢𐰓𐰃  𐰦𐰀  𐰇𐱅𐰼𐰇  𐰴𐰍𐰣𐰢𐰀  𐰇𐱅𐰤𐱅𐰢  𐰨𐰀  𐰇𐱅𐰤𐱅𐰢  𐱃𐰉𐰍𐰲  𐰆𐰍𐰔  𐰶𐰃𐱃𐰪  𐰉𐰆  𐰲𐰚𐰇  𐰴𐰉𐰽𐰺

Tir  Men  Ol  Sabıg  Eşidip  Tün  Udısıkım  Kelmedi  Küntüz  Olursıkım  Kelmedi  Anda  Ötrü  Kaganıma  Ötüntüm  Ança  Ötüntüm  Tabgaç  Oguz  Kıtayn  Bu  Üçkü  Kabısar

Der Ben. O Savı (Sözü) İşitip Tün (Gece) Uyuyasım Gelmedi, Gündüz Oturasım Gelmedi. Ondan Ötürü Kağanıma Ötündüm (Söyledim). Anca (Şöyle) Ötündüm; Tabgaç, Oğuz, Kıtay, Bu Üçü Kapışsa (Birleşse)

1g6

𐰴𐰡𐰲𐰃  𐰋𐰔  𐰇𐰔  𐰃𐰲𐰃  𐱃𐰽𐰣  𐱃𐰆𐱃𐰢𐱁  𐱅𐰏  𐰋𐰃𐰔  𐰖𐰆𐰖𐰴𐰀  𐰼𐰚𐰠𐰏  𐱅𐰆𐰯𐰞𐰍𐰞𐰃  𐰆𐰲𐰔  𐰼𐰢𐰾  𐰘𐰨𐰏𐰀  𐰼𐰚𐰠𐰏  𐰇𐰔𐰏𐰠𐰃  𐰆𐰲𐰔  𐰖𐰆𐰖𐰴𐰀  𐰴𐰞𐰣  𐰉𐰆𐰞𐰾𐰺  𐱃𐰆𐰯𐰞𐰍𐰆𐰞𐰸  𐰞𐰯  𐰼𐰢𐰾  𐰘𐰨𐰏𐰀

Kaldaçı  Biz  Öz  İçi  Taşın  Tutmış  Teg  Biz  Yuyka  Erklig  Tupulgalı  Uçuz  Ermiş  Yinçge  Erklig  Özgüli  Uçuz  Yuyka  Kalın  Bolsar  Tupulguluk  Alp  Ermiş  Yinçge

Kalacağız Biz, Öz İçi Dışından Tutulmuş Dek (Gibi) Biz, Yufka (İnce) Erkliyi Tubulmak (Delmek) Ucuz (Kolay) İmiş, İnce Erkliyi Özgülemek (Bölmek) Ucuz (Kolay) Yufka Kalın Olsa Delinmesi Alp (Zor) İmiş, İnce

1g7

𐰖𐰆𐰍𐰣  𐰉𐰆𐰞𐰽𐰺  𐰇𐰔𐰏𐰠𐰝  𐰞𐰯  𐰼𐰢𐰾  𐰇𐰭𐰼𐰀  𐰶𐰃𐱃𐰪𐰑𐰀  𐰉𐰺𐰖𐰀  𐱃𐰉𐰍𐰲𐰑𐰀  𐰴𐰆𐰺𐰖𐰀  𐰴𐰆𐰺𐰑𐰦𐰀  𐰖𐰃𐰺𐰖𐰀  𐰆𐰍𐰔𐰑𐰀  𐰚𐰃  𐰇𐰲  𐰋𐰃𐰭  𐰾𐰇𐰢𐰔  𐰚𐰠𐱅𐰲𐰢𐰔  𐰉𐰺  𐰢𐰆  𐰤𐰀  𐰨𐰀  𐰇𐱅𐰤𐱅𐰢

Yogun  Bolsar  Üzgülük  Alp  Ermiş  Öŋre  Kıtaynda  Biriye  Tabgaçda  Kurıya  Kurıdında  Yırıya  Oguzda  İki  Üç  Biŋ  Sümüz  Kelteçimiz  Bar  Mu  Ne  Ança  Ötüntüm

Yoğun Olsa Özgülemek Alp İmiş. Önde (Doğuda) Kıtaydan, Beride (Güneyde) Tabgaç’dan, Geride (Batıda) Gerililerden, Oğuz’dan İki Üç Bin Sümüz (Askerimiz) Gelecek Var Mı Ne? Anca (Öyle) Ötündüm (Söyledim).

1g8

𐰴𐰍𐰣𐰢  𐰋𐰢  𐰇𐰔𐰢  𐰋𐰃𐰠𐰏𐰀  𐱃𐰆𐰪𐰸𐰸  𐰇𐱅𐰤𐱅𐰝  𐰇𐱅𐰨𐰢𐰤  𐰾𐰓𐰇  𐰋𐰼𐱅𐰃  𐰚𐰇𐰭𐰠𐰭𐰲𐰀  𐰆𐰑𐰔  𐱅𐰓𐰃  𐰚𐰇𐰚  𐰇𐰭𐰏  𐰖𐰆𐰍𐰺𐰆  𐰇𐱅𐰚𐰤  𐰘𐰃𐰽𐰍𐰀𐰺𐰆  𐰆𐰑𐰔𐱅𐰢  𐰃𐰤𐰏  𐰚𐰝𐰠𐰚𐰤  𐱃𐰆𐰍𐰞𐰑𐰀  𐰆𐰍𐰔  𐰚𐰠𐱅𐰃

Kaganım  Ben  Özüm  Bilge  Tonyukuk  Ötüntük  Ötünçümün  İşidü  Birti  Köŋlüŋçe  Uduz  Tidi  Kök  Öŋüg  Yoguru  Ötüken  Yışgaru  Uduztım  İnig  Köklükün  Togulda  Oguz  Kelti

Kağanım Ben Özüm Bilge Tonyukuk Ötündük (Konuştuk) Ötünçümü İşiti Verdi, Gönlünce Uduz (Orduyu Yönelt) Dedi. Kök Öng’ü Yukarı Ötüken Yış Yönüne Uduzdum (Yönelttim), İnig Köklük’ün Toğul’da Oğuz [Ordusu] Geldi.

1g9

𐰾𐰇𐰾𐰃  𐰇𐰲  𐰋𐰃𐰭  𐰼𐰢𐰾  𐰋𐰃𐰔  𐰚𐰃  𐰋𐰃𐰭  𐰼𐱅𐰢𐰔  𐰾𐰇𐰭𐰾𐰓𐰢𐰔  𐱅𐰭𐰼𐰃  𐰖𐰺𐰞𐰴𐰑𐰃  𐰖𐰪𐰑𐰢𐰔  𐰇𐰏𐰔𐰚𐰀  𐱅𐰇𐰾𐰓𐰃  𐰖𐰪𐰑𐰸  𐰖𐰆𐰡𐰀  𐰘𐰢𐰀  𐰇𐰠𐱅𐰃  𐰝𐰝  𐰦𐰀  𐰇𐱅𐰼𐰇  𐰆𐰍𐰔  𐰸𐰯𐰤  𐰚𐰠𐱅𐰃

Süsi  Üç  Biŋ  Ermiş  Biz  İki  Biŋ  Ertimiz  Süŋüşdümüz  Teŋri  Yarlıkadı  Yayındımız  Ögüzke  Tüşdi  Yayınduk  Yolda  Yime  Ölti  Kök  Anda  Ötrü  Oguz  Kopın  Kelti

Süsi (Askeri) Üç Bin İmiş. Biz İki Bin İdik. Süngüşdük (Savaştık). Tanrı Yarlıkadı (Buyurdu) Yaydık (Yendik) . Ögüze (Nehire) Düştü. Yaydıklarımız Yolda Yine Öldü Hep. Ondan Ötürü Oğuz’un Hepsi Geldi (Bize Katıldı).

1g10

𐰚𐰠𐰇𐰼𐱅𐰢  𐰝  𐱅𐰇𐰼𐰚  𐰉𐰆𐰑𐰣𐰍  𐰇𐱅𐰚𐰤  𐰘𐰼𐰚𐰀  𐰋𐰤  𐰇𐰔𐰢  𐰋𐰃𐰠𐰏𐰀  𐱃𐰆𐰪𐰸𐰸  𐰇𐱅𐰚𐰤  𐰘𐰼𐰏  𐰸𐰆𐰣𐰢𐰾  𐱅𐰘𐰤  𐰾𐰓𐰯  𐰋𐰼𐰘𐰚𐰃  𐰉𐰆𐰑𐰣  𐰸𐰆𐰺𐰖𐰴𐰃  𐰘𐰃𐰺𐰖𐰴𐰃  𐰇𐰭𐰼𐰚𐰃  𐰉𐰆𐰑𐰣  𐰚𐰠𐱅𐰃

Kelürtüm Ök  Türk  Bodunug  Ötüken  Yirke  Ben  Özüm  Bilge  Tonyukuk  Ötüken  Yirig  Konmış  Tiyin  Eşidip  Biriyeki  Bodun  Kurıyakı  Yırıyakı  Öŋreki  Bodun  Kelti

Getirdim Ök (Kendim) Türk Bodunu Ötüken Yeri’ne Ben Özüm. Bilge Tonyukuk Ötüken Yer’e Konmuş Diye İşitip Berideki Bodunu, Gerideki, Yırıdakı, Öndeki Bodun Geldi (Bize Katıldı).

1d1

𐰚𐰃  𐰉𐰃𐰭  𐰼𐱅𐰢𐰔  𐰋𐰃𐰔  𐰚𐰃  𐰾𐰇  𐰉𐰆𐰡𐰃  𐱅𐰇𐰼𐰚  𐰉𐰆𐰑𐰣  𐰆𐰞𐰺𐰍𐰞𐰃  𐱅𐰇𐰼𐰚  𐰴𐰍𐰣  𐰆𐰞𐰺𐰍𐰞𐰃  𐰽𐰦𐰆𐰭  𐰉𐰞𐰶𐰀  𐱃𐰞𐰆𐰖  𐰇𐰏𐰔𐰚𐰀  𐱅𐰏𐰢𐰾  𐰘𐰆𐰴  𐰼𐰢𐰾  𐰴𐰍𐰣𐰢𐰀  𐰇𐱅𐰤𐰯  𐰾𐰇  𐰠𐱅𐰓𐰢

İki  Biŋ  Ertimiz  Biz  İki  Sü  Boldı  Türk  Bodun  Olurgalı  Türk  Kagan  Olurgalı  Şanduŋ  Balıka  Taluy  Ögüzke  Tegmiş  Yok  Ermiş  Kaganıma  Ötünüp  Sü  İletdim

İki Bin İdik, Biz İki Sü (Ordu) Olduk. Türk Bodunu Oturalı, Türk Kağanı Oturalı Şandung Balığa (Şehrine) Taluya (Büyük Okyanusa) Ögüze (Sarı Irmağa) Değmiş[Liği] Yok İmiş. Kağanıma Ötünüp (Söyleyip) Sü (Ordu) İlettim.

1d2

𐰽𐰦𐰆𐰭  𐰉𐰞𐰶𐰀  𐱃𐰞𐰆𐰖  𐰇𐰏𐰔𐰚𐰀  𐱅𐰏𐰇𐰼𐱅𐰢  𐰇𐰲  𐰆𐱃𐰔  𐰉𐰞𐰶  𐰾𐰃𐰑𐰃  𐰆𐰾𐰃𐰣  𐰉𐰆𐰦𐱃𐰆  𐰘𐰆𐰺𐱃𐰑𐰀  𐰖𐱃𐰆  𐰴𐰞𐰆𐰺  𐰼𐱅𐰃  𐱃𐰉𐰍𐰲  𐰴𐰍𐰣  𐰖𐰍𐰢𐰔  𐰼𐱅𐰃  𐰆𐰣  𐰸  𐰴𐰍𐰣𐰃  𐰖𐰍𐰢𐰔  𐰼𐱅𐰃

Şanduŋ  Balıka  Taluy  Ögüzke  Tegürtim  Üç  Otuz  Balık  Sıdı  Usın  Bundatu  Yurtda  Yatu  Kalur  Erti  Tabgaç  Kagan  Yagımız  Erti  On  Ok  Kaganı  Yagımız  Erti

Şandung Balığa (Şehrine) Taluya (Okyanusa) Ögüze (Sarı Irmağa) Değdirdim. Üç Otuz Balık (Şehri) Kırıldı. Usu (Halkı) Bunadı Yurtta Yatıp Kalır İdi. Tabgaç Kağanı Yağımız İdi. On Ok Kağanı Yağımız İdi.

1d3

𐰺𐱃𐰸  𐰶𐰃𐰺𐰴𐰔  𐰚𐰇𐰲𐰠𐰏  𐰴𐰍𐰣  𐰖𐰍𐰔𐰢  𐰉𐰆𐰡𐰃  𐰆𐰞  𐰇𐰲  𐰴𐰍𐰣  𐰇𐰏𐰠𐰾𐰯  𐰞𐱃𐰆𐰣  𐰖𐰃𐰽  𐰇𐰔𐰀  𐰴𐰉𐰾𐰞𐰢  𐱅𐰢𐰾  𐰨𐰀  𐰇𐰏𐰠𐰾𐰢𐰾  𐰇𐰭𐰼𐰀  𐱅𐰇𐰼𐰚  𐰴𐰍𐰣𐰍𐰺𐰆  𐰾𐰇𐰠𐰠𐰢  𐱅𐰢𐰾  𐰭𐰺𐰆  𐰾𐰇𐰠𐰢𐰾𐰼  𐰴𐰲  𐰤𐰭  𐰼𐰾𐰼  𐰆𐰞  𐰋𐰔𐰤𐰃

Artuk  Kırkız  Küçlüg  Kagan  Yagızım  Boldı  Ol  Üç  Kagan  Ögleşip  Altun  Yış  Üze  Kabışalım  Timiş  Ança  Ögleşmiş  Öŋre  Türk  Kagangaru  Sülelim  Timiş  Aŋaru  Sülemeser  Kaça  Neŋ  Erser  Ol  Bizni

Artısı Kırgız’ın Güçlü Kağanı Yağımız Oldu. O Üç Kağan Öğleşip (Anlaşıp) Altun Ormanı Üzerinde Kapışalım (Buluşalım) Demiş. Anca (Öyle) Öğleşmiş, Önde Türk Kağanı’na Süleyelim (Ordu Sürelim) Demiş. Ona Doğru Sülemesek Kaça[Rsak] Ne Eder O Bizi—-

1d4

𐰴𐰍𐰣𐰃  𐰞𐰯  𐰼𐰢𐰾  𐰖𐰍𐰆𐰲𐰃𐰾𐰃  𐰋𐰃𐰠𐰏𐰀  𐰼𐰢𐰾  𐰴𐰲𐰤𐰭  𐰼𐰾𐰼  𐰇𐰠𐰼𐱅𐰲𐰃  𐰝𐰰  𐰇𐰲𐰏𐰇𐰤  𐰴𐰉𐰽𐰯  𐰾𐰇𐰠𐰠𐰢  𐰓𐰃  𐰖𐰸  𐰶𐰃𐰽𐰞𐰢  𐱅𐰢𐰾  𐱅𐰇𐰼𐰏𐰾  𐰴𐰍𐰣  𐰨𐰀  𐱅𐰢𐰾  𐰋𐰤𐰭  𐰉𐰆𐰑𐰣𐰢  𐰦𐰀  𐰼𐰇𐰼  𐱅𐰢𐰾

Kaganı  Alp  Ermiş  Ayguçısı  Bilge  Ermiş  Kaçaneŋ  Erser  Ölürteçi  Kök  Üçügün  Kabışıp  Sülelim  Edi  Yok  Kısalım  Timiş  Türgiş  Kagan  Ança  Timiş  Beniŋ  Bodunum  Anda  Erür  Timiş

Kağanı Alp İmiş, Ayguçısı Bilge İmiş, Kaça[Rsak] Ne Edip [Bizi] Öldürecek Hep. Üçümüz Birleşip Süleyelim. Onu Yok Kılalım Demiş. Türgiş Kağanı Anca Demiş, Benim Bodunum Oraya Erir (Erişir) Demiş.

1d5

𐱅𐰇𐰼𐰚  𐰉𐰆𐰑𐰣  𐰘𐰢𐰀  𐰉𐰆𐰞𐰍𐰨  𐰆𐰞  𐱅𐰢𐰾  𐰆𐰍𐰔𐰃  𐰘𐰢𐰀  𐱃𐰺𐰴𐰨  𐰆𐰞  𐱅𐰢𐰾  𐰆𐰞  𐰽𐰉𐰃𐰣  𐰾𐰓𐰯  𐱅𐰇𐰤  𐰘𐰢𐰀  𐰆𐰑𐰾𐰶𐰢  𐰚𐰠𐰢𐰔  𐰼𐱅𐰃  𐰆𐰞𐰺𐰾𐰴𐰢  𐰚𐰠𐰢𐰔  𐰼𐱅𐰃  𐰦𐰀  𐰽𐰴𐰦𐰢𐰀

Türk  Bodun  Yime  Bulganç  Ol  Timiş  Oguzı  Yime  Tarkınç  Ol  Timiş  Ol  Sabın  Eşidip  Tün  Yime  Udsıkım  Kelmez  Erti  Olursıkım  Kelmez  Erti  Anda  Sakındıma

Türk Bodunu Yine Bulangaç (Karışık / Sıkıntılı) O Demiş. Oğuz’u Yine Dargın O Demiş. O Savı (Sözü) İşitip Tün (Gece) Yine Uyuyasım Gelmez İdi. Oturasım Gelmez İdi. Anda Sakındım,

1d6

𐰠𐰚  𐰶𐰃𐰺𐰴𐰔𐰴𐰀  𐰾𐰇𐰠𐰠𐰢  𐰘𐰏  𐰼𐰢𐰾  𐱅𐰓𐰢  𐰝𐰇𐰏𐰢𐰤  𐰖𐰆𐰞𐰃  𐰋𐰃𐰼  𐰼𐰢𐰾  𐱃𐰆𐰢𐰾  𐱅𐰘𐰤  𐰾𐰓𐰯  𐰉𐰆  𐰖𐰆𐰞𐰣  𐰖𐰆𐰺𐰽𐰺  𐰖𐰺𐰢𐰲𐰃  𐱅𐰓𐰢  —-  𐰘𐰼𐰲𐰃  𐱅𐰠𐰓𐰢  𐰲𐰇𐰠𐰏  𐰃𐰔  𐰼𐰃  𐰉𐰆𐰞𐱃𐰢

İlk  Kırkızka  Sülelim  Yig  Ermiş  Tidim  Kögmen  Yolı  Bir  Ermiş  Tumış  Tiyin  Eşidip  Bu  Yolun  Yorısar  Yaramaçı  Tidim  —-  Yirçi  Tiledim  Çölüg  İz  Eri  Bultum

İlk Kırgız’a Süleyelim Yeğ İmiş Dedim. Kögmen’in Yolu Bir İmiş, Tu[Tuk]Muş (Kapalıymış) Diye İşitip Bu Yolu Yörüsek Yaramayacak Dedim. (—-) Yerci (Kılavuz) Diledim. Çölgi İz Eri Buldum.

1d7

𐰇𐰔𐰢  𐰔  𐰘𐰃𐰼𐰢  𐰣𐰃  𐰋𐰠𐰢  —-  𐰼𐰢𐰾  𐰋𐰃𐰼  𐱃  𐰆𐰺𐰆𐰸𐰃  𐰼𐰢𐰾  𐰣𐰃𐰣  𐰉𐰺𐰢𐰾  𐰭𐰺  𐰖𐱃𐰯  𐰋𐰃𐰼  𐱃𐰞𐰍  𐰉𐰺𐰢𐰾  𐱅𐰘𐰤  𐰆𐰞  𐰖𐰆𐰞𐰣  𐰖𐰆𐰺𐰃𐰽𐰺  𐰆𐰨  𐱅𐰓𐰢  𐰽𐰺𐰦𐰢  𐰴𐰍𐰣𐰢𐰀

Özüm  Az  Yirim  Anı  Belim  —-  Ermiş  Bir  At  Orukı  Ermiş  Anın  Barmış  Aŋar  Aytıp  Bir  Atlıg  Barmış  Tiyin  Ol  Yolun  Yorısar  Unç  Tidim  Sakındım  Kaganıma

Özüm Az Yerim, Onu Beslerim (—-) İmiş. Bir At Oruğu [Var] İmiş. Onun[La] Varmış (Gitmiş). Ona Aytıp (Söyleyip) Bir Atlı Varmış Diye O Yola Yorsak (Gitsek) İyi Olur Dedim, Sakındım, Kağanıma

1k1

𐰇𐱅𐰤𐱅𐰢  𐰾𐰇  𐰖𐰆𐰺𐱃𐰑𐰢  𐱃  𐰞𐱃  𐱅𐰓𐰢  𐰴𐱅𐰼𐰢𐰠  𐰚𐰲𐰀  𐰆𐰍𐰺𐰴𐰞𐱃𐰑𐰢  𐱃  𐰇𐰔𐰀  𐰋𐰤𐱅𐰼𐰀  𐰴𐰺𐰍  𐰾𐰝𐰓𐰢  𐰖𐰸𐰺𐰆  𐱃  𐰘𐱅𐰀  𐰖𐰑𐰍𐰣  —-  𐰃𐰍𐰲  𐱃𐰆𐱃𐰣𐰆  𐰍𐱃𐰆𐰺𐱃𐰢  𐰇𐰭𐰼𐰀𐰚𐰃  𐰼

Ötüntüm  Sü  Yorıtdım  At  Alt  Tidim  Aktermil  Keçe  Ogurkalatdım  At  Üze  Bintire  Karıg  Sökdüm  Yukaru  At  Yete  Yadagın  —-  Igaç  Tutunu  Agturtum  Öŋreki  Er

Ötündüm, Sü Yürüttüm. Attan Alt (İn) Dedim. Ak Termil’i Geçip Duraklattım, At Üzerine Bindirip Karı Söktüm. Yukarıya At[Ları] Yetip (Çekip) Yayan (—-) Ağaç[Lara] Tutunup Çıkarttım. Öndeki Er

1k2

𐰖𐰆𐰍𐰺𐰲𐰀—-  —-𐰾𐰉𐰺𐱈  𐰽𐰑𐰢𐰔  𐰖𐰆𐰉𐰞𐰆  𐰃𐰤𐱅𐰢𐰔  𐰆𐰣  𐱅𐰇𐰤𐰚𐰀  𐰖𐰦𐰴𐰃  𐱃𐰆𐰍  𐰉𐰃𐰺𐰇  𐰉𐰺𐰑𐰢𐰔  𐰘𐰼𐰲𐰃  𐰘𐰼  𐰖𐰭𐰞𐰯  𐰉𐰆𐰍𐰔𐰞𐰦𐰃  𐰉𐰆𐰭𐰑𐰯  𐰴𐰍𐰣  𐰘𐰠𐰇  𐰝𐰼  𐱅𐰢𐰾

Yoguruça—-  .Işbarartı  Aşdımız  Yobulu  İntimiz  On  Tünke  Yandakı  Tug  Birü  Bardımız  Yirçi  Yir  Yaŋılıp  Boguzlandı  Buŋadıp  Kagan  Yelü  Kör  Timiş

Geçince (—-) Ibrık’ı Aştık. Yobul’u İndik. On Tünde (Gecede) Yandaki Tuğ’un Berisine Vardık, Yerci Yeri Yanılıp Boğazlandı. Bunalan Kağan Yelü (Koşu) Verin Demiş,

1k3

𐰣𐰃  𐰽𐰆𐰉𐰍  𐰉𐰺𐰞𐰢  𐰆𐰞  𐰽𐰆𐰉  𐰸𐰆𐰑𐰃  𐰉𐰺𐰑𐰢𐰔  𐰽𐰣𐰍𐰞𐰃  𐱅𐰇𐰾𐰇𐰼𐱅𐰢𐰔  𐱃𐰍  𐰃𐰴𐰀  𐰉𐰖𐰆𐰺  𐰼𐱅𐰢𐰔  𐰝𐰇𐰤  𐰘𐰢𐰀  𐱅𐰇𐰤  𐰘𐰢𐰀  𐰘𐰠𐰇  𐰉𐰺𐰑𐰢𐰔  𐰶𐰃𐰺𐰴𐰔𐰍  𐰆𐰴𐰀  𐰉𐰽𐰑𐰢𐰔

Anı  Subıg  Baralım  Ol  Sub  Kodı  Bartımız  Aşangalı  Tüşürtümüz  Atıg  Ika  Bayur  Ertimiz  Kün  Yime  Tün  Yime  Yelü  Bardımız  Kırkızıg  Uka  Basdımız

Anı Suyuna Varalım—- O Suyun Kodı Vardık. Aş (Yemek) [İçin] Düşürdük (Atlardan İndik) At[Lar]I Yıkıp Bayur Ettik. Gündüz Yine, Tün Yine [At] Yelü (Koşup) Vardık. Kırgız’ı Uykuda Bastık,

1k4

𐰾𐰇𐰭𐰏𐰤  𐰲𐰑𐰢𐰔  𐰴𐰣𐰃  𐰾𐰇𐰾𐰃  𐱅𐰼𐰠𐰢𐰾  𐰾𐰇𐰭𐰾𐰓𐰢𐰔  𐰽𐰨𐰑𐰢𐰔  𐰴𐰣𐰃𐰤  𐰇𐰠𐰼𐱅𐰢𐰔  𐰴𐰍𐰣𐰴𐰀  𐰶𐰃𐰺𐰴𐰔  𐰉𐰆𐰑𐰣𐰃  𐰨𐰚𐰓𐰃  𐰘𐰝𐰤𐱅𐰃  𐰖𐰦𐰢𐰔  𐰝𐰇𐰏𐰢𐰤  𐰖𐰃𐰽𐰍  𐰋𐰼𐰇  𐰚𐰠𐱅𐰢𐰔

Süŋügün  Açdımız  Kanı  Süsi  Terilmiş  Süŋüşdümüz  Sançdımız  Kanın  Ölürtümüz  Kaganka  Kırkız  Bodunı  İçikdi  Yükünti  Yandımız  Kögmen  Yışıg  Berü  Keltimiz

Süngüyü Açtık. Kağanı, Süsi (Ordusu) Dirilmiş (Toplanmış). Süngüşdük, Sançtık (Yendik). Kağanını Öldürdük. [Bizim] Kağan’a Kırgız Bodunu İçikdi (Bağlandı), Yükündü (Baş Eğdi), Yandık (Döndük). Kögmen Yış’a Beri Geldik.

1k5

𐰶𐰃𐰺𐰴𐰔𐰑𐰀  𐰖𐰦𐰢𐰔  𐱅𐰇𐰼𐰏𐰾  𐰴𐰍𐰦𐰀  𐰝𐰇𐰼𐰏  𐰚𐰠𐱅𐰃  𐰽𐰉𐰃  𐰦𐰏  𐰇𐰭𐰓𐰤  𐰴𐰍𐰣𐰍𐰺𐰆  𐰾𐰇  𐰘𐰆𐰺𐰃𐰞𐰢  𐱅𐰢𐰾  𐰖𐰆𐰺𐰢𐰾𐰺  𐰋𐰃𐰔𐰤𐰃  𐰴𐰍𐰣𐰃  𐰞𐰯  𐰼𐰢𐰾  𐰖𐰍𐰆𐰲𐰃𐰾𐰃  𐰋𐰃𐰠𐰏𐰀  𐰼𐰢𐰾  𐰴𐰲𐰤  𐰤𐰭  𐰼𐰾𐰼

Kırkızda  Yandımız  Türgiş  Kaganda  Körüg  Kelti  Sabı  Andeg  Öŋdin  Kagangaru  Sü  Yorılım  Timiş  Yorımasar  Bizni  Kaganı  Alp  Ermiş  Ayguçısı  Bilge  Ermiş  Kaçan  Neŋ  Erser

Kırkız’dan Yandık (Döndük) Türgiş Kağanından Görük (Gözcü / Casus) Geldi. Savı  Andag (Sözü Şöyle); Önden Kağana Doğru Sü (Ordu) Yürütelim Demiş, Yürütmezsek Bizi, Kağanı Alp İmiş, Ayguçısı Bilge İmiş, Kaçarsak Ne[Rede] İse[K]

1k6

𐰋𐰃𐰔𐰤𐰃  𐰇𐰠𐰼𐱅𐰲𐰃  𐰚𐰝  𐱅𐰢𐰾  𐱅𐰇𐰼𐰏𐰃𐰾  𐰴𐰍𐰣𐰃  𐱃𐰽𐰶𐰢𐰾  𐱅𐰃𐰓𐰃  𐰆𐰣  𐰸  𐰉𐰆𐰣𐰑𐰃  𐰴𐰞𐰃𐰾𐰔  𐱃𐰽𐰶𐰢𐰾  𐱅𐰃𐰼  𐱃𐰉𐰍𐰲  𐰾𐰇𐰾𐰃  𐰉𐰺  𐰼𐰢𐰾  𐰆𐰞  𐰽𐰉𐰍  𐰾𐰓𐰯  𐰴𐰍𐰣𐰢  𐰋𐰤  𐰋  𐰏𐰼𐰇  𐱅𐰇𐰾𐰘𐰤  𐱅𐰃𐰓𐰃

Bizni  Ölürteçi  Kök  Timiş  Türgiş  Kaganı  Taşıkmış  Tidi  On  Ok  Bonudı  Kalısız  Taşıkmış  Tir  Tabgaç  Süsi  Bar  Ermiş  Ol  Sabıg  Eşidip  Kaganım  Ben  Eb  Gerü  Tüşeyin  Tidi

Bizi Öldürür Hep Demiş. Türgiş Kağanı Taşıkmış (Yola Çıkmış) Dedi. On Ok Bodunu Kalısız (Eksiksiz) Taşıkmış Der, Tabgaç Süsi (Ordusu) Var İmiş. O Savı (Sözü) İşitip Kağanım; Ben Eve Geri [Yola] Düşeyim Dedi.

1k7

𐰴𐱃𐰆𐰣  𐰖𐰸  𐰉𐰞𐰢𐰾  𐰼𐱅𐰃  𐰣𐰃  𐰖𐰆𐰍𐰞𐱃𐰖𐰃𐰤  𐱅𐰓𐰃  𐰾𐰇  𐰉𐰺𐰭  𐱅𐰓𐰃  𐰞𐱃𐰆𐰣  𐰖𐰃𐰽𐰑𐰀  𐰆𐰞𐰺𐰭  𐱅𐰓𐰃  𐰾𐰇  𐰉𐰽𐰃  𐰃𐰤𐰠  𐰴𐰍𐰣  𐱃𐰺𐰑𐰆𐰾  𐰽𐰑  𐰉𐰺𐰔𐰆𐰤  𐱅𐰓𐰃  𐰋𐰃𐰠𐰏𐰀  𐱃𐰆𐰪𐰸𐰸𐰀  𐰉𐰭𐰀  𐰖𐰑𐰃

Katun  Yok  Bolmış  Erti  Anı  Yuglatayın  Tidi  Sü  Barıŋ  Tidi  Altun  Yışda  Oluruŋ  Tidi  Sü  Başı  İnel  Kagan  Tarduş  Şad  Barzun  Tidi  Bilge  Tonyukuka  Baŋa  Aydı

Katun (Hanım) Yok Olmuş (Ölmüş) İdi. Onu Yuğlatayım Dedi. Sü[Leyip] Varın Dedi. Altun Yış’da Oturun Dedi. Sü (Ordu) Başı İnel Kağan, Tarduş Şad Varsın Dedi. Bilge Tonyukuk’a, Bana Aydı (Söyledi)

1k8

𐰉𐰆  𐰾𐰇𐰏  𐰠𐱅  𐱅𐰃𐰓𐰃  𐰶𐰃𐰖𐰤𐰍  𐰝𐰇𐰭𐰠𐰭𐰲𐰀  𐰖  𐰋𐰤  𐰾𐰭𐰀  𐰤𐰀  𐰖𐰖𐰃𐰤  𐱅𐰃𐰓𐰃  𐰚𐰠𐰃𐰼  𐰼𐰾𐰼  𐰝𐰇𐰼  𐰇𐰚𐰠𐰇𐰼  𐰚𐰠𐰢𐰔  𐰼𐰾𐰼  𐱅𐰃𐰠𐰍  𐰽𐰉𐰍  𐰞𐰃  𐰆𐰞𐰆𐰺  𐱅𐰃𐰓𐰃  𐰞𐱃𐰆𐰣  𐰖𐰃𐰾𐰑𐰀  𐰆𐰞𐰺𐱃𐰢𐰔

Bu  Süg  İlet  Tidi  Kıyınıg  Köŋlüŋçe  Ay  Ben  Saŋa  Ne  Ayayın  Tidi  Kelir  Erser  Kür  Ökülür  Kelmez  Erser  Tilig  Sabıg  Alı  Olur  Tidi  Altun  Yışda  Olurtumuz

Bu Süyü (Orduyu) İlet Dedi. Kıyını (Emrini) Gönlünce Ay (Söyle / Ver), Ben Sana Ne Ayayım (Diyeyim) Dedi. [Düşman] Gelir İse Gür[Ce] Ökü’lür (Saldırır) Gelmez İse Dili Savı (Sözleri) Alıp Otur Dedi. Altun Yış’da Oturduk.

1k9

𐰇𐰲  𐰝𐰇𐰼𐰏  𐰘𐰃𐰘𐰃  𐰚𐰠𐱅𐰃  𐰽𐰉𐰃  𐰋𐰃𐰼  𐰴𐰍𐰣  𐰾𐰇  𐱃𐰽𐰶𐰑𐰃  𐰆𐰣  𐰸  𐰾𐰇𐰾𐰃  𐰴𐰞𐰃𐰾𐰔  𐱃𐰽𐰶𐰑𐰃  𐱅𐰃𐰼  𐰖𐰺𐰽  𐰖𐰔𐰃𐰑𐰀  𐱅𐰃𐰼𐰠𐰠𐰢  𐱅𐰢𐰾  𐰆𐰞  𐰽𐰉𐰍  𐰾𐰓𐰯  𐰴𐰍𐰣𐰍𐰺𐰆  𐰆𐰞  𐰽𐰉𐰍  𐰃𐱃𐰢  𐰴𐰦𐰖𐰤  𐰽𐰉𐰍  𐰖𐰣𐰀

Üç  Körüg  Yiyi  Kelti  Sabı  Bir  Kagan  Sü  Taşıkdı  On  Ok  Süsi  Kalısız  Taşıkdı  Tir  Yarış  Yazıda  Tirilelim  Timiş  Ol  Sabıg  Eşidip  Kagangaru  Ol  Sabıg  Itım  Kandayın  Sabıg  Yana

Üç Gözcü Yiyi Geldi. Sav[Lar]I Bir  Kağan Ordu Taşıkdı (Çıkardı) On Ok Ordusu Kalısız (Eksiksiz) Taşıkdı (Yola Çıktı) Der. Yarış Yazında (Ovasında) Dirilelim (Toplanalım) Demiş. O Savı İşitip Kağan’a O Savı İttim Kağan’dan Sava Yanıt

1k10

𐰚𐰠𐱅𐰃  𐰆𐰞𐰺𐰭  𐱅𐰃𐰘𐰤  𐱅𐰢𐰾  𐰘𐰠𐰢𐰀  𐰴𐰺𐰍𐰆  𐰓𐰏𐰇𐱅𐰃  𐰆𐰺𐰍𐰞  𐰉𐰽𐱃𐰢𐰀  𐱅𐰢𐰾  𐰋𐰇𐰏  𐰴𐰍𐰣  𐰉𐰭𐰺𐰆  𐰨𐰀  𐰖𐰃𐰑𐰢𐰾  𐰯𐰀  𐱃𐰺𐰴𐰣𐰍𐰺𐰆  𐰨𐰼𐰀  𐰽𐰉  𐰃𐰑𐰢𐰾  𐰋𐰃𐰠𐰏𐰀  𐱃𐰆𐰪𐰸𐰸  𐰪𐰃𐰍  𐰆𐰞  𐰇𐰔  𐰆𐰞  𐰭𐰞𐰺

Kelti  Oluruŋ  Tiyin  Timiş  Yelme  Kargu  Edgüti  Urgıl  Basıtma  Timiş  Bög  Kagan  Baŋaru  Ança  Yıdmış  Apa  Tarkangaru  İçre  Sab  Idmış  Bilge  Tonyukuk  Anyıg  Ol  Öz  Ol  Aŋılır

Geldi. Oturun Diye Demiş. Yelme[Yi] Karguyu (Elçileri) İyice Irgala. Basıtma (Saldırma) Demiş. Bögü Kağan Bana Anca (Öyle) Ayıdmış (Demiş). Apa Tarkan’a İçere Sav İtmiş (Haber Yollamış)  Bilge Tonyukuk Anyı (Korkak) O Öz[Ü] O Yanılır.

1k11

𐰾𐰇  𐰖𐰆𐰺𐰃𐰞𐰢  𐱅𐰓𐰲𐰃  𐰆𐰣𐰀𐰢𐰭  𐰆𐰞  𐰽𐰉𐰍  𐰾𐰓𐰯  𐰾𐰇  𐰖𐰆𐰺𐱃𐰑𐰢  𐰞𐱃𐰆𐰣  𐰖𐰃𐰽𐰍  𐰖𐰆𐰞𐰾𐰔𐰤  𐰽𐰑𐰢  𐰼𐱅𐰾  𐰇𐰏𐰔𐰏  𐰚𐰲𐰏𐰾𐰔𐰤  𐰚𐰲𐰓𐰢𐰔  𐱅𐰇𐰤  𐰴𐱃𐰑𐰢𐰔  𐰉𐰆𐰞𐰲𐰆𐰴𐰀  𐱃𐰭  𐰇𐰤𐱅𐰼𐰇  𐱅𐰏𐰓𐰢𐰔

Sü  Yorılım  Tidiçi  Onamaŋ  Ol  Sabıg  Eşidip  Sü  Yorıtdım  Altun  Yışıg  Yolsuzun  Aşdım  İrtiş  Ögüzüg  Keçigsizin  Keçdimiz  Tün  Katdımız  Bolçuka  Taŋ  Öntürü  Tegdimiz

Sü (Ordu) Yürütelim Dediyse Onamayın. O Savı İşitip Sü Yörüttüm. Altun Yış’ı Yolsuzun Aştım. İrtiş Ögüzü (Irmağını) Geçitsizin Geçtik, Tün Gittik. Bolçu’ya Tan Öncesi Değdik.

 

İKİNCİ TAŞ

2b1

𐱃𐰞𐰍  𐰚𐰠𐰇𐰼𐱅𐰃  𐰽𐰉𐰃  𐰦𐰍  𐰖𐰺𐰽  𐰖𐰔𐰃𐰑𐰀  𐰆𐰣  𐱅𐰇𐰢𐰤  𐰾𐰇  𐱅𐰼𐰠𐱅𐰃  𐱅𐰃𐰼  𐰆𐰞  𐰽𐰉𐰍  𐰾𐰓𐰯  𐰋𐰏𐰠𐰼  𐰸𐰆𐰯

Tılıg  Kelürti  Sabı  Andag  Yarış  Yazıda  On  Tümen  Sü  Tirilti  Tir  Ol  Sabıg  Eşidip  Begler  Kopun

Tılı Geldi. Savı Andag; Yarış Yazında On Tümen Sü Dirildi Der. O Savı İşitip Beğlerin Hep[S]İ

2b2

𐰖𐰣𐰞𐰢  𐰺𐰃𐰍  𐰆𐰉𐱃𐰃  𐰘𐰏  𐱅𐰓𐰃  𐰋𐰤  𐰨𐰀  𐱅𐰼  𐰢𐰤  𐰋𐰤  𐰋𐰃𐰠𐰏𐰀  𐱃𐰆𐰪𐰸𐰸  𐰞𐱃𐰆𐰣  𐰖𐰃𐰽𐰍  𐰽𐰀  𐰚𐰠𐱅𐰢𐰔  𐰼𐱅𐰾  𐰇𐰏𐰔𐰏

Yanalım  Arıg  Ubutı  Yig  Tidi  Ben  Ança  Tir  Men  Ben  Bilge  Tonyukuk  Altun  Yışıg  Aşa  Keltimiz  İrtiş  Ögüzüg

Yanalım Arı Ubutlu [Olmak] Yeğ Dedi[Ler] Ben Anca Der[İm] Ben Ben Bilge Tonyukuk, Altun Yış’ı Aşıp Geldik, İrtiş Ögüzü

2b3

𐰚𐰲𐰀  𐰚𐰠𐱅𐰢𐰔  𐰚𐰠𐰢𐰾𐰃  𐰞𐰯  𐱅𐰃𐰓𐰃  𐱃𐰆𐰖𐰢𐰑𐰃  𐱅𐰭𐰼𐰃  𐰆𐰢𐰖  𐰃𐰑𐰸  𐰘𐰼  𐰾𐰆𐰉  𐰉𐰽𐰀  𐰋𐰼𐱅𐰃  𐰼𐰨  𐰤𐰚𐰀  𐱅𐰔𐰼  𐰋𐰃𐰔

Keçe  Keltimiz  Kelmişi  Alp  Tidi  Tuymadı  Teŋri  Umay  Iduk  Yir  Sub  Basa  Birti  Erinç  Neke  Tezer  Biz

Geçip Geldik, Gelmiş[Ler]İ Alp Dedi, Duymadı. Tanrı, Umay, Iduk Yer, Su Basa Verdi Erinç, Neki Tezer[İz] Biz?

2b4

𐰰𐰇𐰾  𐱅𐰘𐰤  𐰤𐰚𐰀  𐰸𐰆𐰺𐰸𐰆𐰺  𐰋𐰃𐰔  𐰔  𐱅𐰘𐰤  𐰤𐰀  𐰉𐰽𐰣𐰞𐰢  𐱅𐰏𐰠𐰢  𐱅𐰃𐰓𐰢  𐱅𐰏𐰓𐰢𐰔  𐰖𐰖𐰃𐰑𐰢𐰔  𐰚𐰃𐰤𐱅𐰃  𐰰𐰇𐰾  𐰚𐰠𐱅𐰃

Öküş  Tiyin  Neke  Korkur  Biz  Az  Tiyin  Ne  Basınalım  Tegelim  Tidim  Tegdimiz  Yayıdımız  İkinti  Öküş  Kelti

[Düşman] Öküş Diye Neki Korkar[Iz] Biz? Az[Iz] Diye Ne[Den] Basmayalım? Değelim Dedim, Değdik, Yaydık. İkinci Gün Öküş Geldi[Ler]

2b5

𐰇𐰼𐱅𐰲𐰀  𐰶𐰃𐰔𐰯  𐰚𐰠𐱅𐰃  𐰾𐰇𐰭𐰾𐰓𐰢𐰔  𐰋𐰃𐰔𐰤𐱅𐰀  𐰚𐰃  𐰆𐰲𐰃  𐰾𐰃𐰭𐰺𐰲𐰀  𐰺𐱃𐰸  𐰼𐱅𐰃  𐱅𐰭𐰼𐰃  𐰖𐰺𐰞𐰴𐰑𐰸  𐰇𐰲𐰤  𐰰𐰇𐰾  𐱅𐰘𐰤  𐰋𐰃𐰔

Örtçe  Kızıp  Kelti  Süŋüşdümüz  Bizinte  İki  Uçı  Sıŋarça  Artuk  Erti  Teŋri  Yarlıkaduk  Üçün  Öküş  Tiyin  Biz

Örtçe Kızıp Geldi[Ler]. Süngüşdük. Bizden İki Üç Sıngarca Artı İdi[Ler]. Tanrı Yarlıkadığı İçin, Öküş Diye Biz

2b6

𐰸𐰆𐰺𐰴𐰢𐰑𐰢𐰔  𐰾𐰇𐰭𐰾𐰓𐰢𐰔  𐱃𐰺𐰑𐰆𐰾  𐰽𐰑𐰺𐰀  𐰆𐰑𐰃  𐰖𐰖𐰑𐰢𐰔  𐰴𐰍𐰣𐰃𐰤  𐱃𐰆𐱃𐰑𐰢𐰔  𐰖𐰉𐰍𐰆𐰾𐰃𐰤  𐰽𐰑𐰃𐰤

Korkmadımız  Süŋüşdümüz  Tarduş  Şadra  Udı  Yaydımız  Kaganın  Tutdumuz  Yabgusın  Şadın

Korkmadık, Süngüşdük. Tarduş Şadar’a [Kadar] Udup Yaydık. Kağanını Tuttuk. Yabgusunu Şadını

2b7

𐰦𐰀  𐰇𐰠𐰼𐱅𐰃  𐰠𐰏𐰲𐰀  𐰼  𐱃𐰆𐱃𐰑𐰢𐰔  𐰆𐰞  𐰸  𐱅𐰇𐰤  𐰉𐰆𐰑𐰣𐰃𐰤  𐰽𐰖𐰆  𐰃𐱃𐰢𐰔  𐰆𐰞  𐰽𐰉𐰍  𐰾𐰓𐰯  𐰆𐰣  𐰸  𐰋𐰏𐰠𐰼𐰃  𐰉𐰆𐰑𐰣𐰃  𐰸𐰆𐰯

Anda  Ölürti  Eligçe  Er  Tutdumuz  Ol  Ok  Tün  Bodunın  Sayu  Itımız  Ol  Sabıg  Eşidip  On  Ok  Begleri  Bodunı  Kop

Anda Öldürdük. Elli’ce Er Tuttuk. O Ok Tün Bodunu Sayı İttik . O Savı İşitip On Ok Beğleri, Bodunu Hep

2b8

𐰚𐰠𐱅𐰃  𐰘𐰇𐰝𐰤𐱅𐰃  𐰚𐰠𐰏𐰢𐰀  𐰋𐰏𐰼𐰠𐰃𐰤  𐰉𐰆𐰑𐰣𐰃𐰤  𐰃𐱅𐰯  𐰖𐰃𐰍𐰯  𐰔𐰲𐰀  𐰉𐰆𐰑𐰣  𐱅𐰔𐰢𐰾  𐰼𐱅𐰃  𐰆𐰣  𐰸  𐰾𐰇𐰾𐰃𐰤  𐰾𐰇𐰠𐱅𐰓𐰢

Kelti  Yükünti  Keligme  Begrelin  Bodunın  İtip  Yıgıp  Azça  Bodun  Tezmiş  Erti  On  Ok  Süsin  Sületdim

Geldi, Yükündü Gelen Beğlerini, Bodunu Eğitip Yığdım, Azca Bodunu Tezmiş İdi, On Ok Süsünü Sületdim.

2b9

𐰋𐰃𐰔  𐰘𐰢𐰀  𐰾𐰇𐰠𐰓𐰢𐰔  𐰣𐰃  𐰼𐱅𐰢𐰔  𐰘𐰨𐰇  𐰏𐰔𐰏  𐰚𐰲𐰀  𐱅𐰃𐰤𐰾𐰃  𐰆𐰍𐰞𐰃  𐰖𐱃𐰍𐰢𐰀  𐰋𐰭𐰠𐰏  𐰚  𐱃𐰍𐰍  𐰼𐱅𐰇𐰼𐱅𐰢

Biz  Yime  Süledimiz  Anı  Ertimiz  Yinçü  Ögüzüg  Keçe  Tinsi  Oglı  Yatıgma  Beŋilig  Ek  Tagag  Ertürtüm

Biz [De] Yine Süledik, On[Lar]A Erdik. Yinçü Ögüzü Geçip Tinsi Oğlu [Denilen] Bengili Ek Dağına Erdirdim.

2g1

𐱅𐰢𐰼  𐰴𐰯𐰍𐰴𐰀  𐱅𐰏𐰃  𐰃𐰼𐱅𐰢𐰔  𐰦𐰀  𐰖𐰦𐰆𐰺𐱃𐰢𐰔  𐰃𐰤𐰠  𐰴𐰯𐰍𐰴𐰀  —-𐰆𐰯  𐱃𐰍𐰴𐰀  𐱅𐰔𐰃𐰚  𐱃𐰸𐰺𐰽𐰃𐰤—-

Temir  Kapıgka  Tegi  İrtimiz  Anda  Yandurtumuz  İnel  Kapıgka  —-Up  Tagka  Tezik  Tokursın.

Temir Kapı’ya Değin Erdik. Anda Yan Durduk. İnel Kapı’ya, —- Dağa Tezik —- Dokunsun

2g2

𐰦𐰀  𐰘𐰼𐰝𐰃  𐰽𐰀  𐰉𐰽𐰞𐰍𐰺𐰆  𐰺𐰑𐰴  𐰉𐰆𐰑𐰣  𐰸𐰆𐰯  𐰚𐰠𐱅𐰃  𐰆𐰞  𐰚𐰇𐰤𐱅𐰀  𐱅𐰏𐱅𐰃  𐱅𐰇𐰼𐰝  𐰉𐰆𐰑𐰣  𐱅𐰢𐰼  𐰴𐰯𐰍𐰴𐰀  𐱅𐰃𐰤𐰾𐰃  𐰆𐰍𐰞𐰃

Anda  Yirüki  Aşa  Başalgaru  Ardak  Bodun  Kop  Kelti  Ol  Künte  Tegti  Türk  Bodun  Temir  Kapıgka  Tinsi  Oglı

Anda Yirük’i Aşıp Başalda Ardak Bodunu Hep Geldi, O Günde Değdi. Türk Bodunu Demir Kapı’ya, Tinsi Oğlu

2g3

𐱅𐰃𐰤𐰾𐰃  𐰆𐰍𐰞𐰃  𐰖𐱃𐰍𐰢𐰀  𐱃𐰍𐰴𐰀  𐱅𐰏𐰢𐰾  𐰃𐰓𐰃  𐰖𐰸  𐰼𐰢𐰾  𐰆𐰞  𐰘𐰼𐱅𐰀  𐰋𐰤  𐰋𐰃𐰠𐰏𐰀  𐱃𐰆𐰪𐰸𐰸  𐱅𐰏𐰇𐰼𐱅𐰝  𐰇𐰲𐰤  —-

Tinsi  Oglı  Yatıgma  Tagka  Tegmiş  İdi  Yok  Ermiş  Ol  Yirte  Ben  Bilge  Tonyukuk  Tegürtük  Üçün  —-

Tinsi Oğlu Denilen Dağa Değmiş [Liği] İyi Yok İmiş. O Yerde Ben Bilge Tonyukuk Değirdiğim İçin —-

2g4

𐰶𐰃𐰔𐰞  𐰞𐱃𐰆𐰣  𐰇𐰼𐰭  𐰝𐰇𐰢𐰾  𐰶𐰃𐰔𐰞  𐰆𐰑𐰔  𐰏𐰼𐰃𐱅  𐰽𐰃𐰍𐰃  𐰉𐰆𐰭𐰾𐰔  𐰚𐰠𐰇𐰼𐱅𐰃  𐰃𐰠𐱅𐰼𐰾  𐰴𐰍𐰣  𐰋𐰃𐰠𐰏𐰀𐰾𐰃

Kızıl  Altun  Ürüŋ  Kümüş  Kızıl  Uduz  Gerit  Asıgı  Buŋsuz  Kelürti  İlteriş  Kagan  Bilgesi

Kızıl Altını, Ak Gümüşü, Kızıl Uduzu Asığı Bungsuz Getirdi. İlteriş Kağan Bilgesi

2g5

𐰃𐰠𐰃𐰤  𐰇𐰲𐰤  𐱃𐰉𐰍𐰲𐰴𐰀  𐰘𐱅𐰃  𐰘𐰏𐰃𐰼𐰢𐰃  𐰾𐰇𐰭𐰾𐰓𐰃  𐰶𐰃𐱃𐰪𐰴𐰀  𐰘𐱅𐰃  𐰾𐰇𐰭𐰾𐰓𐰃  𐰆𐰍𐰔𐰴𐰀  𐰋𐰾  𐰾𐰇𐰭𐰾𐰓𐰃  𐰦𐰀  𐰖𐰍𐰆𐰲𐰃

İlin  Üçün  Tabgaçka  Yiti  Yigirmi  Süŋüşdi  Kıtaynka  Yiti  Süŋüşdi  Oguzka  Beş  Süŋüşdi  Anda  Ayguçı

İli İçin Tabgaç’a Yedi Yirmi Süngüşdü. Kıtay [İle] Yedi [Kez] Süngüşdü. Oğuz İle Beş [Kez] Süngüşdü, Anda Aygıçı

2g6

𐰘𐰢𐰀  𐰋𐰤  𐰝  𐰼𐱅𐰢  𐰖𐰍𐰃𐰑𐰃  𐰘𐰢𐰀  𐰋𐰤  𐰝  𐰼𐱅𐰢  𐰃𐰠𐱅𐰼𐰾  𐰴𐰍𐰣  𐰆𐰲𐰑𐰃  𐱅𐰇𐰼𐰝  𐰋𐰏𐰃  𐰴𐰍𐰣𐰴𐰀  𐱅𐰇𐰼𐰝  𐰋𐰃𐰠𐰏𐰀  𐰴𐰍𐰣𐰴𐰀

Yime  Ben  Ök  Ertim  Aygıdı  Yime  Ben  Ök  Ertim  İlteriş  Kagan  Uçdı  Türk  Bögi  Kaganka  Türk  Bilge  Kaganka

Yine Ben Ök İdim, Aygıdığı Yine Ben Ök İdim. İlteriş Kağan Uçdu. Türk Bögi Kağan’a, Türk Bilge Kağan’a

2d1

𐰴𐰯𐰍𐰣  𐰴𐰍𐰣  𐰘𐱅𐰃  𐰆𐱃𐰔  𐰖𐰾𐰴𐰀  —-  𐰼𐱅𐰃  𐰴𐰯𐰍𐰣  𐰴𐰍𐰣  𐰆𐰞𐰺𐰑𐰢  𐱅𐰇𐰤  𐰆𐰑𐰢𐱃𐰃

Kapagan  Kagan  Yiti  Otuz  Yaşka  —-  İrti  Kapagan  Kagan  Olurdum  Tün  Udumatı

Kapağan Kağan Yedi Otuz Yaşında —- İdi. Kapağan Kağan Oturdu. Tün Uyumadım,

2d2

𐰝𐰇𐰤𐱅𐰔  𐰆𐰞𐰺𐰢𐱃𐰃  𐰶𐰃𐰔𐰞  𐰴𐰣𐰢  𐱅𐰝𐱅𐰃  𐰴𐰺𐰀  𐱅𐰼𐰢  𐰘𐰇𐰏𐰼𐱅𐰃  𐰾𐰏  𐰝𐰇𐰲𐰃𐰏  𐰋𐰼𐱅𐰢  𐰝  𐰆𐰔𐰣  𐰘𐰠𐰢𐰏  𐰘𐰢𐰀  𐰃𐱃𐰢  𐰸

Küntüz  Olurmatı  Kızıl  Kanım  Tökti  Kara  Terim  Yögrti  İşig  Küçig  Bertim  Ök  Uzun  Yelmeg  Yeme  Itım  Ok

Gündüz Oturmadım, Kızıl Kanımı Döktü, Kara Terimi Yöğürdü, İşi Gücü [Ona] Verdim Ök. Uzun Yelme Yine Ettim Ok,

2d3

𐰺𐰴𐰆𐰖  𐰴𐰺𐰍𐰆𐰍  𐰆𐰞𐰍𐰺𐱃𐰑𐰢  𐰸  𐰉𐰣𐰍𐰢𐰀  𐰖𐰍𐰃𐰴𐰀  𐰚𐰠𐰇𐰼𐰃𐰼  𐰼𐱅𐰢  𐰴𐰍𐰣𐰢𐰣  𐰾𐰇𐰠𐱅𐰓𐰢𐰔  𐱅𐰭𐰼𐰃  𐰖𐰺𐰞𐰴𐰔𐰆

Arkuy  Kargug  Ulgartdım  Ok  Bangıma  Yagıka  Kelürir  Ertim  Kaganımın  Sületdimiz  Teŋri  Yarlıkazu

Arkuyu, Karguyu Ulugatdım Ok. Bağırdığımda Yağıyı Getirir İdim. Kağanımla [Birlikte] Süledik Tanrı Yarlıkadı

2d4

𐰉𐰆  𐱅𐰇𐰼𐰰  𐰉𐰆𐰑𐰣𐰴𐰀  𐰖𐰺𐰴𐰞𐰍  𐰖𐰍𐰃𐰍  𐰚𐰠𐱅𐰇𐰼𐰢𐰓𐰢  𐱅𐰇𐰏𐰤𐰠𐰏  𐱃𐰍  𐰘𐰇𐰏𐰼𐱅𐰢𐰓𐰢  𐰃𐰠𐱅𐰼𐰾  𐰴𐰍𐰣  𐰴𐰔𐰍𐰣𐰢𐰽𐰺

Bu  Türk  Bodunka  Yaraklıg  Yagıg  Keltürmedim  Tögünlüg  Atıg  Yügürtmedim  İlteriş  Kagan  Kazganmasar

Bu Türk Bodunu’na Yaraklı Yağıyı Getirmedim, Töğünlü Atı Yügürtmedim. İlteriş Kağan Kazanmasa

2d5

𐰆𐰑𐰆  𐰋𐰤  𐰇𐰔𐰢  𐰴𐰔𐰍𐰣𐰢𐰽𐰺  𐰃𐰠  𐰘𐰢𐰀  𐰉𐰆𐰑𐰣  𐰘𐰢𐰀  𐰖𐰸  𐰼𐱅𐰲𐰃  𐰼𐱅𐰃  𐰴𐰔𐰍𐰦𐰸𐰃𐰣  𐰆𐰑𐰆  𐰇𐰔𐰢  𐰴𐰔𐰍𐰦𐰸𐰢  𐰇𐰲𐰤

Udu  Ben  Özüm  Kazganmasar  İl  Yime  Bodun  Yime  Yok  Erteçi  Erti  Kazgandukın  Udu  Özüm  Kazgandukım  Üçün

Udu, Ben Öz’üm Kazanmasam İl Yine, Boylar Yine Yok Edecek İdi. [O] Kazandığı [İçin] Udu Öz’üm Kazandığım İçin

2d6

𐰃𐰠  𐰘𐰢𐰀  𐰃𐰠  𐰉𐰆𐰡𐰃  𐰉𐰆𐰑𐰣  𐰘𐰢𐰀  𐰉𐰆𐰑𐰣  𐰉𐰆𐰡𐰃  𐰇𐰔𐰢  𐰴𐰺𐰃  𐰉𐰆𐰡𐰢  𐰆𐰞𐰍  𐰉𐰆𐰡𐰢  𐰤𐰭  𐰘𐰼𐰓𐰚𐰃  𐰴𐰍𐰣𐰞𐰍  𐰉𐰆𐰑𐰣𐰴𐰀

İl  Yime  İl  Boldı  Bodun  Yime  Bodun  Boldı  Özüm  Karı  Boldum  Ulug  Boldum  Neŋ  Yirdeki  Kaganlıg  Bodunka

İl Yine İl Oldu, Boy Yine Boy Oldu. Öz’üm Karı Oldum, Ulu Oldum. Ne Yerdeki Kağanlı Boyuna

2d7

—-  𐰋𐰃𐰤𐱅𐰏𐰃  𐰉𐰺  𐰼𐰾𐰼  𐰤𐰀  𐰉𐰆𐰭𐰃  𐰉𐰺  𐰼𐱅𐰲𐰃  𐰼𐰢𐰾

—-  Bintegi  Bar  Erser  Ne  Buŋı  Bar  Erteçi  Ermiş

—- Ben Deği Var İse Ne Bungu Var Edecek İmiş.

2d8

—-  𐱅𐰇𐰼𐰝  𐰋𐰃𐰠𐰏𐰀  𐰴𐰍𐰣  𐰃𐰠𐰭𐰀  𐰋𐰃𐱅𐰃𐱅𐰓𐰢  𐰋𐰤  𐰋𐰃𐰠𐰏𐰀  𐱃𐰆𐰣𐰪𐰸𐰸

—-  Türk  Bilge  Kagan  İliŋe  Bititdim  Ben  Bilge  Tonyukuk

—- Türk Bilge Kağan İlinde Bititdim, Ben Bilge Tonyukuk.

2k1

𐰃𐰠𐱅𐰼𐰃𐰾  𐰴𐰍𐰣  𐰴𐰔𐰍𐰣𐰢𐰽𐰺  𐰖𐰸  𐰼𐱅𐰃  𐰼𐰾𐰼  𐰋𐰤  𐰇𐰔𐰢  𐰋𐰃𐰠𐰏𐰀  𐱃𐰆𐰪𐰸𐰸  𐰴𐰔𐰍𐰣𐰢𐰽𐰺  𐰋𐰤  𐰖𐰸  𐰼𐱅𐰃  𐰼𐰾𐰼

İlteriş  Kagan  Kazganmasar  Yok  Erti  Erser  Ben  Özüm  Bilge  Tonyukuk  Kazganmasar  Ben  Yok  Ertim  Erser

İlteriş Kağan Kazanmasa, Yok İdi İse, Ben Öz’üm Bilge Tonyukuk Kazanmasam, Ben Yok İdim İse,

2k2

𐰴𐰯𐰍𐰣  𐰴𐰍𐰣  𐱅𐰇𐰼𐰝  𐰾𐰃𐰼  𐰉𐰆𐰑𐰣  𐰘𐰼𐰃𐰤𐱅𐰀  𐰉𐰆𐰑  𐰘𐰢𐰀  𐰉𐰆𐰑𐰣  𐰘𐰢𐰀  𐰚𐰃𐰾𐰃  𐰘𐰢𐰀  𐰃𐰓𐰃  𐰖𐰸  𐰼𐱅𐰲𐰃  𐰼𐱅𐰃

Kapagan  Kagan  Türk  Sir  Bodun  Yirinte  Bod  Yime  Bodun  Yime  Kişi  Yime  İdi  Yok  Erteçi  Erti

Kapağan Kağan’ın Türk Sir Bodunu Yerinde Bod Yine, Boylar Yine, Kişi Yine İyi[Ce] Yok Edecek İdi.

2k3

𐰃𐰠𐱅𐰼𐰾  𐰴𐰍𐰣  𐰋𐰃𐰠𐰏𐰀  𐱃𐰆𐰣𐰪𐰸𐰸  𐰴𐰔𐰍𐰦𐰸  𐰇𐰲𐰤  𐰴𐰯𐰍𐰣  𐰴𐰍𐰣  𐱅𐰇𐰼𐰝  𐰾𐰃𐰼  𐰉𐰆𐰑𐰣  𐰖𐰆𐰺𐰃𐰑𐰸𐰃  𐰉𐰆

İlteriş  Kagan  Bilge  Tonyukuk  Kazganduk  Üçün  Kapagan  Kagan  Türk  Sir  Bodun  Yorıdukı  Bu

İlteriş Kağan, Bilge Tonyukuk Kazandığı İçin, Kapağan Kağan’ın Türk Sir Bodunu Yürüdüğü Bu[Ndandır].

2k4

𐱅𐰇𐰼𐰝  𐰋𐰃𐰠𐰏𐰀  𐰴𐰍𐰣  𐱅𐰇𐰼𐰝  𐰾𐰃𐰼  𐰉𐰆𐰑𐰣𐰍  𐰆𐰍𐰔  𐰉𐰆𐰑𐰣𐰍  𐰃𐰏𐰓𐰇  𐰆𐰞𐰺𐰆𐰺

Türk  Bilge  Kagan  Türk  Sir  Bodunug  Oguz  Bodunug  İgidü  Olurur

Türk Bilge Kağan’ı, Türk Sir Bodunu, Oğuz Bodunu Yedirip Oturur.

 

https://www.turkbitig.com/p/tonyukuk.html

  

 TONYUKUK  SÖZLÜĞÜ

 

“Sözcüm ol!” dedi; sözcüsü ben idim, Bilge Tunyukuk. ”   

Tonyukuk Yazıtı 5.satır            

 

Nehirler-Göl (8):

• Ak Termal Irmağı (Rusya, Tuva Cumhuriyeti).
• Anı Irmağı (Rusya, Hakasya).
• Bolçu (Çin, Altay İli). İnci Irmağı ( Özbekistan ).
• İngek Gölcüğü ( İnekler Gölü, Moğolistan).
• İrtiş Irmağı (Rusya).
• Kök Öng Irmağı (Moğolistan).
• Tola Irmağı (Moğolistan).

 

Dağlar (5):

•  Altay Dağları (Rusya).
• Çuğay Dağları (Çin).
• Ek Dağı (Tanrı Oğlu) (Tacikistan).
• Köğmen Dağları (Moğolistan).
• Ötüken (Moğolistan)

 

Yerleşmeler (2):

• Bulçu (Çin).
• Şantung (Çin)

 

Ova ve Çöl  (2):

• Karakum (Moğolistan).
• Yarış Ovası (Çin, Şincan)

 

Boğaz ve Geçitler (1):

• Demir Kapı  (Özbekistan)

 

Deniz (1):

• Taloy  (Çin)

 

Türk Boyları

• Az’lar
• Dokuz Oğuz Halkı
• Kırgız
• Oğuz’lar
• On-Ok
• Saka’lar
• Sir
• Tarduşlar
• Türgiş
• Türk
• Türk (Sir) Halkı

 

Diğer Halklar

• Çinliler
• Kıtay’lar
• Mançud’lar
• Soğdak
• Tacik’ler
• Tohar’lar

 

Kişi Referansları (A-Z):

• Bögü Kağan (Kapgan Kağan)
• İlteriş Kağan
• İnel Kağan
• Kültigin
• Türk Bilge Kağan

*******************************************************************

a ünlem

äb ev, yurt, karargâh

äbir- evirmek, dolanmak

aç– açmak

ädgüti iyice, sıkıca

adrıl- 1. ayrılmak 2. (kagan, beg, yer sub sözleri ve bodun adlarının bulunma-ayrılma durumuyla) belirli bir siyasal oluşumdan kopmak 3. (at, tabar, kagan vb. sözlerin bulunma-ayrılma durumuyla) ölmek, vefat etmek.

agı ipekli kumaş

ägri eğri

agtor– tırmandırmak

Äk dağ adı

ak termel Hanghai ve Tannu Ula silsilesi arasındaki ırmaklardan biri

akıt– akın etmek/ettirmek

al- 1. almak 2. (bodun, il, törü sözleriyle veya bodun adlarıyla) ele geçirmek, fethetmek, zaptetmek 3. ganimet almak, ele geçirmek, tutsak etmek 4. kız almak, evlendirmek 5. (sab sözüyle) bilgi almak, mesaj almak

älig elli, “50”

alkın – tükenmek, mahvolmak, yok olmak

alp yiğit, cesur; zor

altı altı

altun 1. altın 2. altın para 3. altından yapılmış (araç gereç, eşya)

Altun Yış yer adı (Altay dağları)

anar ona

anaru ona doğru

ança öyle(ce), şöyle(ce)

ançıp öylece

anı  Batı Sayan’ın kuzey yamaçlarından doğup Abakan’la birleşerek Yenisey’i besleyen ırmaklardan biri.

anı onu

anın onun ile

anta 1. oraya, orada, oradan, o sırada 2. o sıradan, o zamandan, ondan, o zaman

antag öyle, şöyle

anyıg kötü, fena

apa 1.  ata, ecdat 2. baba, amca, ağabey, dede, abla, anne, nine 3. bir unvan niteleyici.

Apa Tarkan büyük tarkan, başkumandan

är er, erkek, asker

är- olmak, mevcut olmak

ara arasına, içine

arıg temiz, saf

ärinç galiba, büyük olasılıkla

ärkli olan; iken

arkuy müstahkem mevki

ärt- geçmek

Ärtiş ırmak adı (İrtiş)

artuk 1. artık, geriye kalan, artan 2. -den çok, -i aşkın 3. çok fazla. fazla, sayıca çok

asın tırmanmak

aş aş, yemek, yiyecek

aş- aşmak

Aşok kişi adı (Sogdların lideri Aşoka), Soğut kaviminin lideri

at at

atlat ata bindirmek, atlandırmak

atlıg atlı, süvari

ay- 1. demek, söylemek, açıklamak 2. talimat vermek, buyurmak 3. yol göstermek, öğütlemek, danışmanlık yapmak 4. (kıyın sözüyle) ceza tebliğ etmek 5. (tenri ve yer sözleriyle) egemen olmak, hükmetmek 6. (bodun sözüyle) egemenlik altına almak 7. sözcülük etmek, beyan etmek

ayguçı kağanın sözcüsü, danışman, sözcü

ayıgma sözcü

ayt- 1. söylemek, demek 2. ad vermek.

aytıgma denen, denilen

az (I) Az kavmi

az az

 

B

 

ba- 1. bağlamak 2. (hayvan) bağlamak.

bäg bey

baga Tarkan unvanını niteleyen bir sıfat

balık 1. çamur, bataklık 2. şehir

bän ben

bana bana

banaru bana doğru, benden yana

bänlig benli, beyaz lekeli (= karlı)

bar var

bar- varmak, gitmek

bärüki beriki, berideki

bas- 1. bastırmak 2. hükümranlık etmek 3. baskın vermek 4. feryat etmek 5. (tenri, umay vb.) zarara yol açacak bir olayı önlemek 6. sıkıştırmak, tazyik etmek 7. (tenri sözüyle) kıyamet kopmak 8.basmak, baskın yapmak; yardım etmek

basın- çekinmek, baskı altında olduğunu hissetmek, yenilmek, ezilmek

basıt- 1. bastırmak 2. baskına uğratmak, düşman saldırısına maruz bırakmak, baskına uğramak

baş 1. baş, kafa 2. bir kavim, boy topluluk veya ordunun lideri 3. tepe, zirve, doruk, ırmak başı 4.  zaman, sıra, yer, önem vb. bakımlardan önce gelen, başlangıç, ilk.

ber- vermek

beş beş

bın bin

bil- 1. bilmek, bilgi sahibi olmak 2. öğrenmek, bilgi edinmek 3. tanımak, bilip ayırmak, seçmek, idrak etmek, ayırt etmek

bilgä akıllı, akıl veren, danışman

Bilgä Kagan kağan adı/ünvanı, İlteriş Kağan’ın büyük oğlu, II. Köktürk Devleti kağanı.

Bilgä Tunyukuk kişi adı/ünvanı

bilge / bilige 1. bilge 2. bir unvan niteleyicisi.

bilig bilgi, hikmet, akıl, zihin.

bin- ata binmek

bin bin

bini bän zamirinin nesne durumu

bintür- ata bindirmek, bindirmek

bir- / ber- 1. vermek 2. düşmana teslim etmek 3. (iş sözüyle) hizmet etmek 4. (yabgu, şad vb.) bir göreve atamak 5. ad veya unvan vermek 6.  evlendirmek 7.  yardımcı fiil

bir 1. bir, tek 2. aynı 3. birinci, ilk.

bir din güney, güneyden

bir yäki güneydeki

birlä ile, birlikte

biryä güneyde

bitit- yazdırmak, yazı yazdırmak

biz 1. biz 2. fiil çekimi ögesi

biz biz

bizintä biz zamirinin bulunma-çıkma durumu

bod boy, kabile

bodun boylar, kabile, halk, maiyet

boguz boğaz

boguzlan- boğazlanmak, öldürülmek

bol- 1. olmak, varlık kazanmak 2. olmak, yaratılmak, vücuda gelmek 3. yardımcı fiil, 4. mevcut olmak, var olmak

bolçu İrtiş Irmağı’nın güneydeki kollarından biri, yer adı

bögü kagan Kapgan Kağan,

Bögü kağan adı/ünvanı

bu bu

bu: kan boğa

buçägü bu üçü birlikte

buka boğa

bul- 1. bulmak, temin etmek 2.  (kan sözüyle) kağan önderliğinde siyasal örgütlenme kurmak, il ve bodunu yönetecek bir lider bulmak 3. (er at sözleriyle) erlik, kahramanlık adını veya unvanını almak 4.  tanrı lutfuna erişmek, kutsanmak.

bulganç kargaşalı, anarşi içinde, kaotik, karışık

bun / bunu 1. sıkıntı 2. vah, heyhat, ne yazık

bun dert, sıkıntı

bunad- sıkılmak, sıkıntı içinde olmak

bunsız, bunsuz 1.  sıkıntısız 2. çok sayıda, çok miktarda 3. eksiksiz, fazlasiyle

buntut- saptırmak, azdırtmak, kaçırtmak

buyla unvan

büçegü bu üçü birlikte.

büntâgi böylesi

 

Ç

çabış başkumandan

çogay Sarı Irmak’ın (Huang-ho) büyük dirseğinin kuzey yakasındaki dağ silsilesi. yeradı (Yin-Shan dağları)

çöl bozkır

 

E

 

eb çadır, konut, karargâh

ebçi eş, karı, zevce

edi hiç, asla tamamiyle

egri 1. eğri, 2. hörgüçlü (deve)

ek tag Altay Dağlarının batı bölümünde bir silsile, Tinsi Oglı Dağı

eki iki

ekinti ikinci

elät- iletmek

elt- / ilt 1. iletmek, alıp götürmek, taşımak 2. ordu sevk etmek 3. (gebe kadın) bebek taşımak

er 1.  adam, erkek 2. yiğit, kahraman 3. asker 4. erklik, erdem.

er- 1. ermek, oluşmak, olgunlaşmak 2. (el / il bodun sözleriyle) kalkınmak, müreffeh düzeye ulaşmak, ekonomik ve siyasal bağımsızlık içinde olmak 3. yardımcı fiil.

eşid- işitmek

Eşim kişi adı

 

I

ıd- / yıd- / 1. göndermek 2. (yetkili) göndermek 3. (il, yer sub vb. sözlerle) farklı bir etnik kimliğe geçmek 4. (sab sözüyle) mesaj göndermek 5. (törü sözüyle) Türk töresine uymamak 6. yardımcı fiil.

ıd- yollak

ıduk kutsal, mübarek

ıgaç ağaç

ırak ırak, uzak

ıt- göndermek, yollamak

 

İ

 

iç 1. iç 2. has, hassa, kağana bağlı, siyasal merkez, merkez 3. mide

içik- 1. girmek 2. tâbi olmak, bağımlı olmak, katılmak, iltihak etmek, sığınmak, iltica etmek

içre 1. gizli 2. devlet, savaş vs. sırrı içeren (bilgi) 3. siyasal merkez, yönetim merkezi

idi / edi 1. hiç, asla, tamamen 2. bütünüyle, hepten.

igid– / egit- 1. beslemek, doyurmak, bakmak 2. (yılkı sözüyle) hayvan beslemek 3.  (kagan) bodunu korumak, himaye etmek, kalkındırmak 4. (tenri ve yer) himaye etmek.

il / el 1.  ülke, yurt, vatan, memleket, halk 2. devlet, yönetim 3. bir unvan niteleyicisi.

ilk ilk, önce

ilteriş / elteriş II. Köktürk Devleti kurucusu kağanının unvan niteliyicisi.

ilteriş / elteriş kagan Kutluğ Kağan.

İlteriş Kutluğ’un unvanı

in- inmek

İnäl velihat (Kapgan kağanın oğlunun unvanı)

İnigäk göl adı

ir- ermek, erişmek, varmak

iş iş

it- / et- 1. etmek. 2. bodun ve törü düzeni kurmak 3. asker konuşlandırmak 4.  mimari yapı kurmak 5. takdir etmek 6. (tenri) nizam vermek, düzenlemek, düzene sokmak, tanzim etmek

 

K

 

kabış- 1. toplanmak, bir araya gelmek, birleşmek 2. politik ve askeri ittifak yapmak

kabış- birleşmek, ittifak etmek

käç- geçmek

kaç kaç

kaçan ne zaman

käçig geçit

kagan hakan, hükümdar

kaganlıg kendi hakanı olan, bağımsız

käl- gelmek, kalmak; çaresiz kalmak, hiçbir şey yapamamak

kalın 1. kalın, yoğun 2. kalabalık, çok sayıda

kalısız tümüyle, tamamiyle

kalıt- bırakmak, (ugur sözüyle) yolu bırakmak, gidilen istikameti değiştirmek, bıraktırmak

käligmä gelen

kalmiş (sağ) kalmış olanlar, gelme, geliş

kältäçi gelecek (olan)lar

kälür getirmek

kan han, hükümdar

kanlan- (bodun) kağan önderliğinde siyasal örgütlenme kurmak, bir başı, lideri olmak.

kanlan- han sahibi olmak

Kapgan Bögü kağanın unvanı, İlteriş Kağan’dan sonra tahta geçen II. Köktürk Devleti kağanının unvanının niteliyicisi

kapıg kapı

kar kar

kara kara

kara kum İlteriş’in kışlık ordugâhı, Yinshan’ın (Çogay Yış) kuzeyinde, Çin kaynaklarında Hei-sha-ch’eng olarak geçen bölge, yer adı (Gobi çölü)

kargu gözetleme kulesi

karı yaşlı, ihtiyar

katun 1. kadın 2. kağan eşlerin unvanı 3. Katun Irmağı 4. Hatun, hakanın eşi

kazgan- 1.  kazanmak, kazanç elde etmek, elde etmek, ganimet sağlamak 2. (il, bodun, törü sözleriyle) kazanmak, elde etmek, edinmek, fethetmek, çalışıp başarmak

keyik av hayvanı, geyik

kılın- yaratılmak, doğmak, vücuda gelmek

kırkız Kögmen Dağlarının ardında yurt tutan, bugünkü Hakasların (Yenisey Kırgızlarının) atası olan Türk boyu, Kırgız

kış- birlikte yapmak, etmek, kılmak

kıtan X. yüzyılda Çin’de Liao sülalesini kuran, sonraki yüzyıllarda batıya yönelerek Katahıtayları oluşturan proto Moğol halkı, etnik ad (Hıtaylar)

kıyın ceza

kız- 1. sıcaklığı artmak, çok ısınmak 2. kızmak, öfkelenmek, hiddetlenmek

kız kız

kızıl kızıl

kisrä sonra

kisräki ön taraftaki, doğudaki; öndeki, öncü

kişi kişi, insan

kod- / kot- 1. koymak, bırakmak 2. (kan sözüyle) kağan önderliğindeki siyasal örgütlenmeyi bırakmak

koduz kadın, dul, kocasız kadın

kon- (bir yere) yerleşmek, (bir yeri) mesken tutmak, konmak

kop tümüyle, tamamiyle

kopın hepsi, hep birlikte, hepsi birden

kögmen Sayan (Tannu-Tuva) Dağları, yer adı

kök mavi (ırmak adında)

kök pekiştirme edatı

köläk gölek, küçük göl, bataklık

kön(ü)l gönül, arzu, dilek, (insanın) iç dünyası

kör- 1.  görmek 2. (yönelme-bulunma durumuyla) itaat etmek 3. (yügerü zarfıyla) esenlik ve huzura kavuşmak 4.  (emgek) çekmek 5. aldırış etmek 6. (edgü/beni sözüleriyle) huzur içinde yaşamak 7.  görüp geçirmek 8. yardımcı fiil 9. bağımlı olmak, tabi olmak; (tasviri fiil: çabuk!)

Ku kişi adı

kubran- 1. toplanmak, bir araya gelmek 2. siyasal teşekkül oluşturmak amacıyla toplanmak

kudı aşağısına doğru, (akıntısı) boyunca

kum — Kara-Kum

kurıdın batı

kurya batıda

kuryakı batıdaki

kuz kuz, (dağın) kuzey yamacı

küç güç, kuvvet

küçlüg güçlü, kuvvetli

kümüş gümüş

kün gün, gündüz

küntüz gündüz

küräg kaçak

män ben (kişi eki olarak)

Mançud etnik ad (Mançular)

mu soru edatı

nä ne

näkä niye, niçin

nän herhangi, herhangi bir; her

 

O

oçuk ocak

og(u)l oğul

ogul 1. evlat, çocuk 2. bir unvan niteleyicisi

Oguz etnik ad

ok — On-Ok

ok pekiştirme edatı

ol o, onlar; isim cümlesinde bağ-fiil

olgurt – 1. oturmak, yerleştirmek 2. (bina, yapı, konut vb.) kurdurmak, tesis ettirmek. 3.diktirmek, diktirtmek

olur- 1. olurmak 2. varlığını sürdürmek, hayat geçirmek 3. (kagan, yabgu, şad vb.) tahta çıkmak, hüküm sürmek, hükmetmek 4. konuşlanmak, mevzilenmek 5. ikamet etmek, yerleşmek, yurt tutmak, oturmak, yaşamak; tahtta oturmak, hüküm sürmek

olurt- 1. oturtmak, yerleştirmek 2. tahta çıkarmak, kağan yapmak 3. (bediz sözüyle) motif, oyma vb.yi yerleştirmek, süsletmek, bezetmek 3. tahta oturtmak

on ok Köktürk Kağanlığı’nın batı kanadını oluşturan on kabilelik Türk boyu, etnik ad (Batı Türkleri, Türgişler)

on on

On-Ok oruk yol

otuz otuz

Ö

ög- öğmek, övmek

ök pekiştirme edatı

öl- ölmek

ölür- öldürmek

Ön Irmak adı (Onggi-yin gool; Çince Hun-yi)

öndün doğu; doğudan

önrä ön tarafta, doğuda

ört alev, ateş

ötrü sonra

Ötükan yer adı (Khangay dağlarının doğu etekleri)

ötüken Köktürk Kağanlığı ve Ötüken Uygur Kağanlığı devletlerinin merkezi

ötün- arzetmek, rica etmek

ötünç rica, maruzat

öz 1. kendi 2. (tenri tarafından bahşedilen) benlik, manevi varlık, öz 3. yürekte varsayılan sevgi, bağlılık gibi duyguların kaynağı, gönül 4. bir unvan niteleyicisi

özüm ben, kendim

 

S

 

sab söz, haber, bilgi, mesaj

saka  Orta Asya’daki Hint-Avrupalı kavimlerden biri, etnik ad

sakın- 1. endişelenmek, kaygılanmak 2. düşünmek

sâmiz semiz

sana sen zamirinin verme durumu

sanç- 1. (ucu sivri bir nesneyi bir yere veya birine) batırmak, saplanmak 2. kargıyla yaralamak veya öldürtmek, mızraklamak

sânün General

sarıg sarı

sayu her

sınar yarım, yarı

sini sän zamirinin nesne durumu

Sir etnik ad

Sogdak etnik ad, Soğd halkı, Hint-Avrupa kökenli bir kavim, Soğutlar

sök- sökmek

sub su, Irmak

sü ordu; asker

sülä- ordu sevk etmek, sefer etmek

sülät- ordu sevk ettirmek

sünüg mızrak

sünüş- savaşmak

 

Ş

 

şad / çad yabgu ile birlikte kagandan sonraki en yüksek rütbe olan kağanın erkek kardeşine veya oğluna bizzat ihsan ettiği bir unvan

şantun Taihang Dağlarının doğusunda bulunan toprakların genel adı

Şantun yer adı

 

T

Tabgaç Çin, Çinliler

tabışgan tavşan

täbi deve

tag dağ

täg gibi

täg- hücum etmek, saldırmak; değmek, varmak, erişmek

tägi kadar

tägmiş varmış olma, erişmiş olma, varma, erişme

tägrä çevre, etraf, çepeçevre

tägür- götürmek

taloy Irmak adı

Tämir Kapıg Demir Kapı, Belh ile Semerkand arasındaki geçit

tan tan, şafak

tänri tanrı

tänsi < Çin rien-tzü ‘gögün oğlu’ (yer altında)

tär ter

tarduş Altayların batısında yurt tutan ve Tölis kavmine mensup olan bir Türk boyu

Tarduş etnik ad (Kağanlığın batı boyları)

Tarkan unvan

tarkınç huzursuz

Tärmäl ırmak adı

taş dış, taş, taşlık yer

taşık 1. dışarı çıkmak 2. baş kaldırmak, isyan etmek 3. (ordu) sefere çıkmak

taşık- çıkmak, (ordu) sefere çıkmak

täz- kaçmak

Täzik etnik ad (Tacik)

te- demek, söylemek

teg- 1. (yönelme durumuyla) değmek, ulaşmak, erişmek 2. (savaşta) hücum etmek, saldırmak 3. (yaş sözüyle) yaşı kemale ermek, yaşlanmak 4. (küni sözüyle) yüksek bir unvan almaya hak kazanmak

temir kapıg Sir Derya’nın batısında Belh-Semerkant yolu üzerinde bir geçit, Buzgala geçidi

tenri 1. gökyüzü 2. tanrı 3. kagan / kan unvanının niteliyicisi

teril- derilmek, toplanmak

teril– toplanmak, bir araya gelmek

teyin diye

tıl (düşman hakkında) bilgi; gözcü, haberci

ti- demek, söylemek

tilä- istemek

tinisi / tensi oglı Altay Dağlarının batı bölümünde bir silsile

tinsi < Çin rien-tzü ‘gögün oğlu’ (yer altında)

tiril- / teril- 1. birleşmek, hayata dönmek 2. (ordu) savaşta hezimete uğramaktan kurtulmak, toparlanarak güçlenmek 3. (tün sözüyle) gece olmak 4. derilmek, toplanmak

tiyin diye

Togla Irmak adı (Tola)

tok tok

Tokar etnik ad (Tohar)

tokar Hint-Avrupa kökenli bir kavim, Toharlar

tokuz dokuz (etnik adda)

Tokuz Oguz etnik ad

tonra esim VII. yüzyılın son çeyreğinde Tokuz Oğuz liderinin Kıtay’a gönderdiği Tonra boyundan bir temsilci, etnik ad (kişi adında)

topul- delinmek

toruk zayıf

töküt- dökmek, akıtmak

tu- kapanmak

tug engel, mania

Tunyukuk en yüksek idari unvan, başvezir

tut- 1.  tutmak 2. yurt tutmak 3. (il) varlık sürdürmek 4. denetim altına almak 5. savaşta yakalamak 6. (at sözüyle) adını almak 7. (kü sözüyle) adı duyulmak 8. (Türk tenri) kagan, katun ve kaganın diğer aile bireylerini korumak

tutun- tutunmak

tuy- duymak, hissetmek, fark etmek, algılamak, aldırış etmek

tügriş On Okların Tu-lu koluna mensup Batıdaki Tölis boylarından biri

tügünlüg düğümlü, kuyruğu düğümlü

tümän on bin

tün gece; geceleyin

Türgiş etnik ad

türk 1. Türk 2. bir hükümdarın yönetimindeki halk, teba, reaya

Türük etnik ad

tüş- 1. inmek 2. (yaklaşma-bulunma, yön durumuyla) gitmek, yürümek 3. konaklamak veya mola vermek üzere at, at arabası vb.nden inmek 4.  düşmek, düşüp yaralanmak veya telef olmak 5. (düşman ordusu) ırmağa, denize vb.ne dökülmek 5. düşmek

tüşür- 1. indirmek 2. (ilez sözcüğüyle) acı vermek, kederlendirmek, üzüntü vermek

 

U

u- muktedir olmak; mümkün olmak

u uyku

ubut utanç

uç uç

uçuz kolay

ud- 1. takip etmek, kovalamak 2. (savaşta) takip etmek, kovalamak, peşine düşmek, sürmek

udı- uyumak

udu ve

uduz- 1. takip ettirmek, izletmek 2. komuta etmek, sevk etmek, liderlik etmek

ugur zaman, vakit

ulug 1. büyük, muazzam 2. yaşlı 3. yaşça büyük 4. ileri gelen kimse, ulu, yüce kişi 5. bir unvan niteleyicisi, lider

Umay tanrı adı, Tenrici inanışta kadınları doğum sonrasındaki evrede koruduğuna inanılan tanrıça

una- doğru bulmak, onaylamak, tasvip etmek

unç mümkün, olabilir

ur- 1. varmak 2. okla vurmak, okla vurarak yaralamak 3. (hayvan) vurmak 4. kurmak, tesis etmek 5. yazmak, sert zemin üzerine ucu keskin bir nesneyle harfleri kazıyarak, çizerek yazı yazmak 6. (tugrag sözüyle) mühür vurmak, tuğra çekmek. 7. koymak, yerleştirmek

uzun uzak

 

Ü

 

üç üç

üçägü üçü, üçü birlikte, üçümüz

üçün için

ügüz ırmak

üküş çok

ülüg 1. bölüm, bölük, kısım 2. kısmet, nasip, kader, yazgı

üntür- (tan) atmak, (şafak) sökmek

ürün beyaz, ak

üz aksi, inatçı, başına buyruk

üz- kırmak, koparmak

üzä üzerine, üzerinde

üze 1. yukarı, üst, yukarıda üstte 2. üstüne, üzerine, üstünde, üzerinde.

 

Y

 

yabgu şad ile birlikte kagandan sonraki en yüksek rütbe olan ve kağanın erkek kardeşine veya oğluna bizzat ihsan ettiği bir unvan

yadag yaya, piyade

yagı düşman

yagıçı savaşçı, savunmacı

yäl- (atı) dörtnala sürmek, koşturmak

yälmä öncü, keşif kolu, keşif süvarisi; sefer

yältür- akın ettirmek, koşturmak

yämä dahi, da/de, hem… hem

yan- 1. geri dönmek, dönmek 2. (savaşta) geri çekilmek

yän yan, taraf, -den doğru

yan yan, taraf; -den doğru

yana yine, tekrar

yanıl- yanılmak

yantur- 1. döndürmek 2. (orduyu) geri çekmek 3. (yaş, sıgıt sözleriyle) acıyı içe gömmek, bastırmak

yany- yaymak, dağıtmak, bozguna uğratmak

yanyduk bozguna uğrayan(lar)

yara- yaramak, uygun olmak

yarık zırh

yarıkla- (tenri, yer, tenriken sözleriyle) buyurmak, lütfetmek, esirgemek

yarıklıg zırhlı asker

Yarış yer adı (bugünkü Çarış ovası)

yarlıka- (tanrı) buyumak, esirgemek

yat- 1. yatmak, bir yerde uzanır halde bulunmak 2. (kemikler) yığılmak 3. (cenaze) gömülmeden kalmak, ortada kalmak.

yazı ova

ye- yemek

yeg daha iyi

Yençü ırmak adı (Sır Derya, Jaxartes)

yer yer

yerçi kılavuz

yet- yedmek, yedekte götürmek

yeti yedi

yıd- göndermek

yıg- yığmak, derleyip toplamak

yırdın kuzey

yırya kuzeyde

yıryakı kuzeydeki

yış dağ, ormanlı dağ

yi- yemek

yigirmi yirmi

yinçgä ince

yinçü ögüz Sir Derya (Seyhun) Irmağı

yir yer

yoglat- cenaze töreni yaptırmak

yogun yoğun, kalın

yogur- geçmek (ırmak vb.)

yok yok

yokaru yukarı

yol yol

yorı- 1. adım atarak ilerlemek, gitmek, yürümek, yol almak, ilerlemek 2. isyan etmek, başkaldırmak 3. ilerlemek, gelişmek, kalkınmak 4. ordu sevk etmek, akın etmek, düşman topraklarına saldırmak, baskın yapmak 5. ordu ile sefere çıkmak; gelişmek

yorıt- 1. yürütmek, ilerlemek 2. orduyu sefere çıkarmak 3.  kalkındırmak, ilerletmek, geliştirmek, gönenç içinde yaşamak 4. atı dörtnala sürmek 5. (orduyu) yürütmek, sefere çıkarmak

yubul- yuvarlanmak

yugur- yoğurmak

yulı- yağmalamak

yurt 1. yurt, kamp yeri, konaklama yeri 2. cenaze çadırı 3. karargah, merkez

yuyka yufka, ince

yügürt- 1. koşturmak 2. (atı) hızla koşturmak 3. (ter sözüyle) emek sarf etmek, büyük gayret göstermek, çok çalışmak, ter dökmek 4. akıtmak; akın ettirmek

yükün- 1. saymak, saygı göstermek, hürmet etmek 2. boyun eğmek, biat etmek, bir kimsenin veya bir yönetimin egemenliğini tanımak 3. ibadet etmek.

yüküntür- 1. saydırmak, hürmet ettirmek, sözünü dinletmek 2. baş eğdirmek, boyun eğdirmek, biat ettirmek.

yüz yüz (100)

Kaynak: [1]

 

[1] Tonyukuk Yazıtı İnceleme, Talat Tekin, 1994, sayfa 53-72. Eski Türk Yazıtları Söz Varlığı İncelenmesi, Hatice Şirin, Türk Dil Kurumu